De Nederlanden in Opstand
tussen 1500 en 1600

Trefwoorden vindt u makkelijk terug
door de toetsencombinatie Ctrl + F
van (find of vinden).

1498
De Duitse Keizer Maximiliaan verheft Frederik van Egmond tot graaf van Buren en Leerdam.

1500 Karel de V
Karel de V (1500-1558) geboren uit het Huis van Habsburg. Hij is zoon van Filips I (de Schone) van Spanje. Hij wordt keizer van het Heilige Roomse Rijk (1519-1558) en koning Karel I van Spanje (1516-1555) Uit politieke overwegingen is hij tolerant tegenover de protestanten in Duitsland, maar in Spanje laat hij hen vervolgen. Hij doet Luther in de rijksban. Karel de V voert vier keer oorlog tegen Frankrijk. Hij verovert Rome in 1527 en neemt de paus gevangen. Hij verslaat de protestantse Duitse vorsten in 1547.
Hij is de machtstigste man uit het huis van Habsburg.

1505 Maria van Hongarije en Habsburg
Maria van Hongarije en Habsburg wordt geboren op 15-09-1505 in Brussel. En overlijdt 18-10-1558 in Gigalos, 53 jaar oud. Ze is de dochter van Philips de Schone van Habsburg (1478-1506) en Johanna de Krankzinnige van Aragon. Ze trouwt in 1522 met Lodewijk II van Hongarije (1506-1526). Na de dood van haar man Lodewijk II van Hongarije (1506-1526) stelt ze zichzelf in dienst van de keizer, haar broer Karel V (1500-1558). Maria van Hongarije en Habsburg wordt in 1532 landvoogdes van de Nederlanden.

1515
Keizer Karel V (1500-1558) is heer van de Nederlanden. Hij heeft van 1515 tot 1517 grote moeilijkheden met de boer Greate Pier (Grote Pier) uit Kimswerd en zijn bende de Zwarte Hoop. De Gelderse hertog Karel van Egmond steunt Grote Pier. Karel van Egmond regeert van 1492-1538 in Gelderland en heeft altijd gestreden tegen de Bourgondiërs.

1521
Frederik van Egmond (±1440-1521), graaf van Buren (Bueren) en Leerdam, wordt opgevolgd door zijn zoon Floris van Egmond (1469-1539). Frederik van Egmond (±1440-1521) trouwt in 1464 met Aleida van Culemborch (overleden in 1471). Frederik van Egmond trouwt voor de tweede keer met Walburga van Manderscheid.

1522
Gelderse bendes overvallen Texel en Wieringen. De bewoners van Texel kopen de plunderaars af voor 10.000 Philips Guldens. In Wieringen worden 60 huizen in as gelegd.

1524
Een Franse expeditie onder leiding van Giovanni Da Verrazzano uit Florence ontdekt de baai waar Nieuw Amsterdam (later New York) wordt gesticht. Koning François I is in oorlog met Spanje. Hij doet niets met de informatie over de gunstige haven aan de (latere) Hudsonrivier. Spanje is decennia lang de enige belangstellende in de Nieuwe Wereld.

1525
Omstreeks dit jaartal wordt de schilder Pieter Brueghel de Oudere geboren (ca.1525 tot 1569). Hij is een navolger en bewonderaar van Jeroen Bosch.

1526
Lodewijk II van Hongarije (1506 - 1526) overlijdt. Hij is de man van de latere landvoogdes der Nederlanden (1532), Maria van Hongarije en Habsburg (1505 - 1558).

1527
In 1527 valt Jan Heym uit Vught Gelderland binnen en verwoest het slot van Maarten van Rossum in Poederoyen. Jan Heym is eerst schepen van 's Hertogenbosch, hoofdschout en later legeraanvoerder van de Bossche en Meierijse militie. De geboorte van Koning Filips II (1527-1598), "de Schone" van Spanje.

1531 Paulus Buys
Paulus (Pauwels) Buys (1531-1594) wordt geboren in Amersfoort in een welgesteld gezin. Hij studeert rechten op twee verschillende scholen in Frankrijk en werkt daarna als advocaat voor het Hof van Holland. In 1561 wordt hij benoemd tot pensionaris van Leiden en is actief als Hoogheemraad van Rijnland. In 1572 wordt hij benoemd tot landsadvocaat. Hij is tegen de tiende penning, een nieuwe belastingvorm van de hertog van Alva. De bevolking neemt hem onder vuur omdat zij het bewind van Alva beu zijn. Hij wijkt uit naar Arnstadt bij Erfurt in Duitsland waar de prins van Oranje verblijft na zijn mislukte bevrijdingspoging van Nederland in 1568. Paulus Buys en de prins van Oranje bespreken de toestand in Nederland. Paulus Buys keert naar Nederland terug om in het geheim steun in de vorm van geld te vinden voor de prins van Oranje.
In 1572 weigert Leiden, aangevuurd door Paulus Buys, een Spaans garnizoen te huisvesten. In 1573 wordt Paulus Buys gekozen als hoofd van de Raad van State, omdat er een risico is dat de prins van Oranje kan sneuvelen bij de ontzetting van Haarlem. Maar de prins is nooit direct betrokken geweest in de strijd om Haarlem. In 1574 tijdens de belegering van Leiden heeft hij, als Hoogheemraad, de leiding over het doorsteken van de dijken rondom Leiden om de Spanjaarden uit de buurt te houden. De Watergeuzen ontzetten Leiden op 3 oktober.
In december 1575 probeert hij in Engeland een verbond te sluiten met koningin Elisabeth. Het verbond komt nooit tot stand. In de Unie van Utrecht in 1579 heeft hij ook een aandeel. Na de moord op Willem van Oranje verlaat hij de Raad van State. In 1585 komt de Engelse graaf Leicester naar Nederland. De pro-Engelse Paulus Buys is zijn adviseur. Na een ruzie met graaf Leicester wordt hij een half jaar gevangen gezet. Hij is vrijgelaten na een betaling van de grote som geld van 25.000 gulden. Het geld is bijeen gebracht met hulp van Nederlandse steden en de Engelse koningin Elisabeth. De Leidse Universiteit zet Paulus Buys in 1591 af als curator, uit onvrede. Hij vertrekt uit Leiden naar IJsselstein waar hij in 1594 overlijdt.

1532
Maria van Hongarije en Habsburg (1505-1558), zuster van keizer Karel V (1500-1558), wordt landvoogdes van de Nederlanden. Zij vestigt zich in Antwerpen. Antwerpen weigert later de opgelegde belastingen aan Maria van Hongarije en Habsburg te betalen. Haar broer grijpt in.

1535
De Wederdopers doen een aanval op het stadshuis van Amsterdam op 10 Mei 1535. Hun geloofsgenoten in Münster, Groningen en Friesland juinen hun op. Ze worden verdreven en burgermeester Colijn sneuvelt hierbij. Jan Matthys, een bakker uit Haarlem, en Jan Breukelzoon, een kleermaker uit Leiden, trekken met een leger Anabaptisten (wederdopers) naar Münster om de stad te bezetten. Wederdopers verwerpen de kinderdoop, weigeren een eed af te leggen en wensen niet in overheidsdienst te treden.


1536 Johan VI 'de Oudere' (1536-1606), Graaf van Nassau-Dietz
Johan VI (de Oudere), Graaf van Nassau-Dietz, Katzenelnbogen en Dietz, Siegen Hademar, Beilstein, stadhouder van Gelderland wordt geboren op 22 november 1536 in Dillenburg. Zoon van Juliana van Stolberg-Wenigerode (1506-1580) en Willem de Rijke van Nassau (1487-1559).
Johan (de Oude) van Nassau-Dillenburg (1536-1606) trouwt op 16 juni 1559 met Elisabeth von Leuchtenburg, geboren op 1 maart 1537, overleden op 6 juli 1579 in Dillenburg, dochter van Georg von Leuchtenburg en Barbara von Brandenburg.
Na de dood van zijn eerste vrouw in 1579 trouwt Johann (de Oude) van Nassau-Dillenburg (1536-1606) in 1580 met Cunegonda Jacoba van Pfalz-Simmern geboren op 9 october 1556 te Simmern en gestorven op 26 januari 1586 te Dillenburg. Dochter van Friedrich III van Pfalz-Simmern en Maria von Brandenburg.
Nog geen vier maanden na de dood van Johan van Nassau-Dillenburg's tweede vrouw Cunegonda Jacoba van Pfalz-Simmern (1556-1586) trouwt Johan van Nassau-Dillenburg voor de derde keer op 14 juni 1586 in Berleburg met Johanetta van Sayn-Wittgenstein, geboren op 15 februari 1561, overleden op 13 april 1622 te Dillenburg, dochter van Ludwig van Sayn-Homburg en Anna van Solms-Braunfels.
Johan (de Oude) van Nassau-Dillenburg sterft op 08 oktober 1606 in Dillenburg. Omdat de tak van zijn broer Willem de Zwijger uitsterft, op een bastaard tak na, komt de titel Prins van Oranje terecht in de lijn van Johan VI (de Oudere), de lijn waar ons huidig koningshuis uit stamt.


1539
Floris van Egmond, Graaf van Buren en Leerdam overlijdt en zijn zoon Maximiliaan volgt hem op. Maximiliaan is genoemd naar de Duitse keizer Maximiliaan van wie zij hun adellijke titel krijgen in 1521. Maximiliaan van Egmond, Graaf van Buren en Leerdam, trouwt met Françoise de Lannoy. Uit dit huwelijk komt een dochter, Anna van Egmond Gravin van Buren. Anna van Egmond Gravin van Buren, trouwt in 1551 met prins Willem (de Zwijger) van Oranje-Nassau

1540 Graaf Adolf van Nassau:
Adolf van Nassau wordt geboren op 11 juli 1540 in Siegen als vierde zoon van Willem 'de Rijke' van Nassau (1487-1559) en Juliana van Stolberg. Adolf van Nassau (1540-1568) is een broer van prins Willem van Oranje-Nassau (1533-1584). Adolf vecht met de geuzen op 23 mei 1568 in de slag bij Heiligerlee tegen Spaanse troepen in het begin van de Tachtigjarige Oorlog. In deze eerste slag sneuvelt de eerste Nassau, de 27-jarige Adolf van Nassau (1540-1568). Adolf heeft een studie gevolgd aan de universiteit van de reformatie in Wittenberg, daarna neemt hij dienst in het leger van de keizer. Zijn zwager, de Graaf Gunther van Swarzburg getrouwd met Katherina van Nassau, vraagt hem te helpen in de oorlog tussen Denemarken en Zweden. Hij stemt toe. In 1566 vecht hij met het rijksleger tegen de Turken. Samen met zijn broers Jan en Lodewijk neemt hij deel aan het beleg van Gotha, een strijd van de keizer tegen de ongehoorzame rijksvorsten. De tijd hierna staat hij volledig achter de zaak van zijn broer Willem, die met zijn broer Lodewijk tegen Alva vecht. In mei 1568 doen Lodewijk en zijn broer Adolf een inval in Groningen. Bij Heiligerlee lukte het ze om de Friese stadhouder Jan de Linge, Graaf van Arenberg of Aremberg (1525-1568) die als katholiek koos voor de Spanjaarden. Zowel Adolf als Jan de Linge sneuvelen. In het vierde couplet van het Wilhelmus wordt Adolf van Nassau (1540-1568) herdacht.

1542
Elisabeth, Gravin van Nassau-Dillenburg, geboren 25-09-1542 in Dillenburg, overlijdt 18-11-1603 in Greifenstein.
Ze trouwt op 16-06-1559 in Dillenburg met Coenraad (Konrad) Graaf van Solms-Braunfels, geboren 17-06-1540 in Braunfels. Coenraad studeert in Heidelberg; overleden 27-04-1592 in Braunfels, zoon van Philip Graaf van Solms-Braunfels en Anna Gravin van Tecklenburg.
Maarten van Rossum valt in 1542 Brabant binnen en plundert Vught.

1544 Willem de Zwijger erft titel van Rene van Chalon, prins van Oranje
Rene van Chalon, Prins van Oranje (1519-1544), zoon van Claudia van Chalon (1498-1521) en Hendrik III van Nassau (1483-1538) erft de titel prins van Orange in 1538 van zijn oom Philibert van Chalon.
Rene blijft kinderloos en wijst Willem (de Zwijger) van Nassau aan als erfgenaam.
Willem van Nassau-Dillenburg (1533-1584) wordt op 11-jarige leeftijd in 1544 prins van Oranje-Nassau. Hij wordt naar het katholieke hof in Brussel gestuurd en krijgt een gedegen opleiding.

1545 Johan van der Does (Janus Dousa)
Johan van der Does (1545-1604), heer van Noordwijk, Langeveld en Kattendijke, humanist, historicus en letterkundige. Hij doceert in onder andere in Leuven en Parijs. In 1572 sluit Johan van der Does (1545-1604) zich aan bij het verbond der Edelen. Hij is bevelhebber van de burgerij tijdens het beleg van Leiden in 1574. Hij wordt de eerste curator van de universiteit van Leiden. In 1584 en 1585 is hij de leider van diverse missies naar koningin Elisabeth in Engeland om steun krijgen voor de Staten van Holland in hun strijd tegen Spanje. Met Jan van Hout vertaalt hij onder de titel Het boek der Kuskens het werk van Joannes Secundus Basia. Hij verzorgt de uitgave van klassieke schrijvers, zoals Catulles en Plautus, en schrijft een belangwekkende geschiedenis van Holland in Bataviae Hollandiaeque Annales (1601).

1548 De Staten Generaal
In 1548 worden de Lage Landen een bestuurlijke eenheid. Al sinds 1463 bestaan de Staten Generaal, een vergadering van de gewestelijke Staten, die de jaarlijkse verplichtingen tegenover de landsheer regelt.
De rijksdag van keizer Karel V in Augsburg bepaalt dat de Nederlanden vrij zijn van de keizerlijke rechtspraak. Dat betekent ook vrijdom van financiële verplichtingen jegens het Duitse rijk. Om de eenheid nog meer te verstevigen wordt in 1549 de Pragmatieke Sanctie ingesteld, waarin erfopvolging voor alle gewesten op indentieke wijze wordt geregeld, een goed moment om zijn zoon Filips de II kennis te laten maken met dit gebied.

1551 Willem van Oranje-Nassau trouwt
Willem van Nassau, prins van Oranje (1533-1584) trouwt met Anna van Egmond, Gravin van Buren en Leerdam en Grave (1533-1558). Volgens goed gebruik wordt de 18-jarige prins Willem van Oranje-Nassau bevorderd tot kapitein van een compagnie ruiters. In 1552 is hij kolonel van tien vendels.

1555: Filips de II, koning van Spanje (1527-1598), Willem van Oranje lid van de Raad van State
Filips de II, zoon van keizer Karel V en Isabella van Portugal, wordt in 1555 koning van Spanje, de Nederlanden of de Lage Landen, Sicilië, Napels, Milaan
en de Franche-Comté, trouwt met:
1. Maria van Portugal
2. Elisabeth van Valois
3. Anna van Oostenrijk

Prins Willem van Oranje-Nassau wordt op zijn 22e kapitein-generaal, lid van de Raad van State en ridder van de orde van het Gulden Vlies (1430).

Adel
In 1555 zijn slechts 29 geslachten gerechtigd in de vergaderingen van de Hollandse Ridderschap te verschijnen.

1556
Oogsten gaan verloren door een droge zomer, hongersnood dreigt.

1557
In Den Bosch is de honger zo groot dat mensen het afval van de bierbrouwerrijen eten. In Delft en andere steden heerst de pest. Na deze rampen volgt ook nog het Staatsbankroet. Handelsman lopen in het buitenland het risico gegijzeld te worden om zo een deel van de staatsschuld te innen.

1559
Prins Willem van Oranje krijgt het stadhouderschap over Holland, Zeeland en Utrecht. Dit stadhouderschap is ook al in het bezit geweest van René van Chalon, prins van Oranje (1519-1544) en Hendrik I van Nassau (?-1341) en van Engelbert II van Nassau, baron van Breda (1451-1504) zoon van Engelbert I van Nassau (1370-1442) zodat het bijna een erfelijke titel gaat worden.
Johan (de Oude) van Nassau-Dillenburg (1536-1606) trouwt op 16 juni 1559 met Elisabeth von Leuchtenburg, geboren op 1 maart 1537, overleden op 6 juli 1579 te Dillenburg, dochter van Georg von Leuchtenburg en Barbara von Brandenburg.

1561: Willem van Oranje-Nassau trouwt
Willem van Oranje (1538-1584) trouwt (voor de tweede keer) op 25 augustus 1561 met Anna van Saksen (1533-1577). Uit dit huwelijk: Maurits van Oranje-Nassau (1567-1625). Paulus (Pauwels) Buys (1531-1594), benoemd tot pensionaris van Leiden.

1563
Johan Albert I (Johan Albrecht) graaf van Solms-Braunfels en Gambach, geboren 05-03-1563 in Braunfels-slot, groothofmeester en staatsminister van de keurvorst van de Palts, overleden 14-05-1623 te 's Gravenhage, begraven 25-05-1623 in de Grote Kerk van 's-Gravenhage.
Trouwde (1e keer) 22-05-1590 in Braunfels met Agnes (Agneta Elisabeth) gravin van Sayn-Wittgenstein, geboren 18-04-1568 in Wittgenstein, overleden 18-04-1617 in Heidelberg, begraven 29-04-1617 in Heidelberg in de Heilige Geestkerk, dochter van Ludwig I de Oude graaf van Sayn en Wittgenstein en Elisabeth gravin von Solms-Laubach.
Trouwde (2e keer) 08-02-1619 met Juliana van Nassau-Dillenburg, geboren 06-10-1565 in Dillenburg-kasteel, overleden 04-10-1630, begraven te Hungen, dochter van Jan VI de Oude (Johan) Graaf van Nassau-Dillenburg en Elisabeth Landgravin van Leuchtenberg.

1566 Willem kiest voor het Nederlands volk
5 april: Edelen vragen Margaretha van Parma niet-katholieken niet te vervolgen. Zij stemt toe, maar Filips II niet. 3 augustus: Verbod op hagenpreken. 10 augustus: Calvinisten dringen katholieke Kerken binnen en vernielen beelden. Op 20 augustus begint de beeldenstorm tegen de inquisitie. De Opstand rukt op naar Noord Nederland. Willem van Oranje laat drie beeldenbestormers in Brussel ophangen ten teken van zijn trouw aan de Spaanse kroon. Willem die zelf opgevoed is met twee geloven, het lutherse en het katholieke, staat daarna elke godsdienstbeoefening toe en zegt het einde van de Spaanse inquisitie toe. Filips II, koning van Spanje (1527-1598), stuurt de hertog van Alva naar Nederland om de oude orde te herstellen. 27 december: Vlaamse calvinisten en geuzen uitgemoord in Wattrelos.

1567 Hertog van Alva. Geboorte van Jacob van Heemskerck
13 maart: Slag bij Oosterweel: generaal Beauvoir verslaat het leger van Hendrik van Brederode onder Jan van Marnix, heer van Toulouse. Koning Filips II stuurt de hertog Fernando Alvarez van (Alba) Alva (1507-1582), Spaans krijgsoverste, in 1566 naar de Nederlanden om de protestanten streng te vervolgen. Alva heeft een reeks militaire successen op zijn naam; zoals de verovering op Tunis in 1535. In de Schmalkaldische oorlog (1546-1547) is hij succesvol tegen de Duitse protestanse vorsten.
In augustus 1567 vormt hij in Nederland een leger van 10.000 Spaanse en Italiaanse huurlingen. Alva wordt landvoogd en voert een strenge belastingpolitiek (nieuw is de Tiende Penning - 10% belasting bovenop de al bestaande tarieven). Het volk haat hem. Dit wakkert de Opstand alleen maar aan.
22 augustus: Margaretha van Parma neemt ontslag en vertrekt naar Italië. 8 september: - De gezagsgetrouwe graven van Graaf Egmont en Graaf Horne worden met een list gevangengenomen. Overig dat jaar: Uittocht van vele Calvinistische leiders en edelen; velen sluiten zich aan bij de watergeuzen. Willem van Oranje voor de Bloedraad gedaagd, maar hij weigert. Zijn zoon Filips Willem wordt ontvoerd en via Brussel naar Spanje gebracht.

1568 Het begin van de Tachtigjarige Oorlog
In 1568 komen de Lage Landen in opstand. Prins Willem van Oranje-Nassau (1533-1584) brengt in Duitsland een leger bijeen en valt de Nederlanden binnen.
De Staatse hopman Waardenburg neemt Heusden in. 23 april: Veldslag in Dalheim bij Herkenbosch. 20 mei: Jasper Adriaensz wegens beeldenstormerij uit Den Haag verbannen. Willem van Oranje (1533-1584) behaalt een overwinning in de Slag bij Heiligerlee (23 mei) waarbij zijn jongere broer graaf Adolf van Nassau omkomt. De troepen staan onder bevel van graaf Lodewijk van Nassau. Hij heeft een leger van zo'n 3900 man infanterie en zo'n 300 ruiters. Hij vecht tegen het goed georganiseerde leger van Jan de Ligne, graaf van Arenberg of Aremberg, stadhouder van de noordelijke gewesten. Zijn leger bestaat uit zo'n 3200 man infanterie en 20 ruiters. Terwijl graaf Jan de Ligne op versterking wacht valt graaf Lodewijk van Nassau aan met zijn ruiters waarbij graaf Adolf van Nassau omkomt. De tegenaanval van de Spanjaarden pakt verkeerd uit. Ze komen in een hinderlaag terecht. De mannen van Lodewijk wachten hun tegenstanders op in een moeras. De Spaanse soldaten vinden de dood evenals Arenberg. De slag wordt gezien als het begin van de Tachtigjarige Oorlog. 28 mei: Alva verbant Prins Willem van Oranje. 1 juni: De Hertog van Alva laat achttien Nederlandse delen in Brussel onthoofden. 5 juni: De gevangen graven Egmont en Horne worden in Brussel onthoofd wegens majesteitsschennis. 21 juli: Caspar de Robles en Alva verslaan Lodewijk van Nassau in de Slag bij Jemmingen. 23 juli: Alva rukt Groningen binnen. Najaar: mislukte veldtocht onder leiding van Willem van Oranje.
De hertog van Alva laat uit vergelding de, broers Batenburg en de graven Egmond en Horne onthoofden op de Grote Markt in Brussel.
Filips Willem van Oranje-Nassau (1554-1618), de oudste zoon van Willem van Oranje, wordt in 1568 gevangen genomen in Leuven. Filips Willem van Oranje-Nassau (1533-1584) wordt naar Spanje gevoerd waar hij tot 1596 als gijzelaar moet verblijven.
Marnix van Sint-Aldegonde schrijft in 1568 het Wilhelmus.
Op 13 December 1568 begint een zware winter;
"In den selve jaer begon het te vriesen van den 13 December, ende tot St.Matthias toe, eer 't begon te doyen. Het was soo harden vorst datter niemant diergelijke beleeft en hadde of horen seggen, soo datter veel Menschen en Beesten van koude storven".

1569 De hertog van Alva voert de Tiende Penning in, een beruchte belastingmaatregel. Marnix van St Aldegonde schrijft De Byencorf der H. Roomsche Kercke.
1570: Willem van Oranje in Enkhuizen
Na een zware nederlaag tegen de Spaanse veldheer Alva vestigt Willem van Oranje (1533-1584) zich kort in Enkhuizen. Alleen Holland en Zeeland zijn nog vrij van Spaanse soldaten. Enkhuizen laat de Spaanse troepen niet binnen. De prinsenvlag wappert aan de toren. De prins laat zich bekeren van katholiek naar lutheraan. Protestanten en katholieken sluiten een verbond.
De Allerheiligenvloed maakt veel slachtoffers, tienduizenden zijn dakloos. De latere stadhouder van Friesland, krijgsheer Caspar de Robles, begint met herstel van de dijken. Algemene verarming van de Nederlandse bevolking, waardoor ook Alva's belastinghervormingen mislukken. Gevolg: Alva in geldnood en muitende Spaanse troepen. Herman de Ruiter uit 's Hertogenbosch bezet op 12 december met enkele geuzen het slot Loevenstein en weet zich tien dagen te handhaven. Maar hulp van watergeuzen komt niet. Invoering van de Criminele Ordonnantiën en de Ordonnantiën op de Stijl van Procederen in criminele zaken, de eerste geuniformeerde geschreven strafwetgeving in de Nederlanden. Johan van Oldenbarnevelt wordt advocaat bij het Hof van Holland, waar hij zich specialiseert in zaken die met dijken en drainage te maken hadden. Don Frederik bezet het Huis ter Kleef nabij Haarlem.

1571
De Spaanse veldheer Alva wil de Tiende Penning in een mildere vorm invoeren. Hij stelt een heffing van slechts 3,3% voor. Dit tot verontwaardiging van de stadsbesturen. Zij durven hun medewerking niet te geven. Ook de leden van de Raad van State, Viglius, Aarschot, Noircarmes, Berlaymont, Megen en Hopperus en de Staten-Generaal waarschuwen Alva tegen de heffing der penningen.
Alva verzoekt koning Filips II om ontslag. De koning stemt in en wijst de hertog van Medina-Celi als zijn opvolger aan. Deze arriveert pas in juni 1572 in Nederland. Hij laat Alva de orde herstellen voor hij zijn ambt aanvaardt.
Synode in Emden van de calvinistische kerken. De inrichting van de toekomstige gereformeerde kerken in de Nederlanden wordt vastgesteld. In de Nederlanden bereidt men zich voor op een lange strijd. Zo wordt ongeveer een zesde deel van de eiken van het Haagse Bos (Den Haag) gekapt om een verdediging te bouwen tegen Spaanse soldaten.

Nederland (Lage Landen) voor 1572:
De Lage Landen zijn niet verenigd maar onderverdeeld in hertogdommen en graafschappen die onder het Duits keizerrijk vallen.
De hertogen van Bourgondië verwerven in de 15e eeuw steeds meer bezittingen in de Nederlanden. Filips de Goede, Hertog van Bourgondië en graaf van Vlaanderen, krijgt in 1430 Brabant en Limburg. In 1423 erft Filips de Goede ook Holland, Friesland en Zeeland. Het gebied wordt uitgebreid in de 15e en 16e eeuw door verovering en door aankoop.
In 1543 komt Gelre (later Gelderland) in bezit van Karel V. Hierdoor ontstaat een gebied, dat het huidige Nederland, België en Luxemburg omvat. Het gebied rond Luik is een enclave.

1572 Opstand tegen Filips II, inname Den Brielle
In 1572 komen Holland en Zeeland in opstand tegen koning Filips II (1527-1598) van Spanje. In 1576 volgen de overige gewesten. Zij nemen als symbool een leeuw met in de opgeheven rechterklauw een zwaard. De Geuzenvloot moet, na dreiging van koning Filips II van Spanje aan koningin Elizabeth I van Engeland, de Engelse kust verlaten. 1 april: Inname van Den Briel door de watergeuzen. 9 juli: 19 Katholieke geestelijken afkomstig uit Gorcum vermoord. 19 juli: Eerste Vrije Statenvergadering in Dordrecht. Twaalf steden nemen deel, waarbij de basis wordt gelegd voor de Staat der Nederlanden onder leiding van het Huis van Oranje. 1 december: Na vrijwillige overgave van de stad worden 490 naar een kerk gelokte burgers van Naarden vermoord op bevel van Romero. Staatse troepen bezetten Amersfoort en verwoesten Dendermonde. Veere in Zeeland kiest de kant van de prins van Oranje en de Grote Kerk komt in handen van de Hervormden. Don Frederik (zoon van de hertog van Alva) neemt zijn intrek in Huis ter Kleef bij Haarlem. Don Frederik vestigt hier het hoofdkwartier van de Spanjaarden tijdens het beleg van Haarlem. Zeeuwse en Hollandse steden kiezen partij voor de prins van Oranje.
In 1572 wordt graaf Lodewijk van Nassau benoemd tot commandant van de watergeuzen. Maar de geuzen kiezen de Luikse edelman Lumey (Willem van der Marck). De edelman verliest zijn positie na zijn keiharde optreden tegen katholieken. Hij martelt en vermoordt negentien priesters uit Gorcum (Gorichem) in Brielle in juli 1572.
In juli heeft in Dordrecht de eerste zelfstandige vergadering van de Staten van Holland plaats. Paulus (Pauwels) Buys (1531-1594), pensionaris van Leiden, wordt benoemd tot landsadvocaat. Leiden weigert een Spaans garnizoen te huisvesten binnen de stadsmuren.

In 1572 begint een tijd van veel strijd. Veel mensen verliezen hun leven. In oktober 1572 wordt Oranje met zijn legermacht verdreven uit Brabant.
Don Frederick, de zoon van de Spaanse veldheer Alva, herovert alle steden in Gelderland en Overijssel. Zutphen wordt geplunderd, Kampen en Zwolle krijgen genade. Honderd ruiters onder leiding van Bossu, de Spaanse stadhouder van Holland, eisen de stad Naarden op maar worden beschoten. Het stadsbestuur hoort dat het Spaanse leger onder weg is en stuurt twee afgevaardigden naar Don Frederick. Ze smeken om genade. Don Frederick belooft hun levens te sparen. De Spaanse legeraanvoerder trekt met 400 man Naarden binnen. De burgers worden bij de kerk geroepen om de koning trouw te zweren. Bijna 500 burgers komen maar worden toch vermoord. Mensen die vluchten worden opgeknoopt. Slechts 60 Naardenaars overleven het voorval, 40 door te ontsnappen en 20 door omkopingen.
Na Naarden trekt Don Frederick naar het Spaans gezinde Amsterdam waar de schepen van de geuzen zijn vastgevroren. Tot hun grote verbazing zien de Spanjaarden de geuzen op het ijs snel naderen om te vechten. Ze hebben nog nooit van schaatsen gehoord.
Op 12 juli geeft een uitgehongerd Haarlem zich over aan de Spanjaarden. Een aantal Oranje gezinde burgers wordt vermoord net als het aanwezige garnizoen en hun commandant Ripperda.

Diederick Sonoy:
Diederick Sonoy (1529 - 1597), rechterhand van Willem van Oranje, wordt gouverneur van Noord Holland. Hij neemt deel aan het ontzet van Alkmaar in 1573. Hij bezet kasteel Schagen omdat de kasteelbewoners samenwerken met de Spanjaarden. Hij treedt bloedig op tegen katholieken en stelt een eigen rechtbank in. Willem van Oranje grijpt in en legt de zaak voor aan het Hof van Holland. Deze spreekt gevangenen vrij en de Vereenigde Nederlanden laten weten niet langer van de diensten van Sonoy gebruik te willen maken. Op 12 augustus 1588 krijgt Sonoy eervol ontslag. De naam Blokzijl, ofwel versterkte sluis, is ontstaan doordat Diederik van Sonoy in 1581 een fort laat bouwen bij een sluis in het kanaal van de Steenwijker Aa naar de Zuiderzee.


1573 Paulus (Pauwels) Buys (1531-1594) Hoofd Raad van State. Het Leids ontzet
Paulus Buys wordt benoemd tot hoofd van de Raad van State, als opvolger van de prins van Oranje. Buys, tevens Hoogheemraad van Rijnland, geeft leiding bij het doorsteken van de dijken rond Leiden.
De belegering van Alkmaar door Don Frederick, zoon van hertog Alva, mislukt nadat een aantal dijken is doorgestoken zodat de Spanjaarden in het water komen te staan. Op 8 oktober houdt Don Frederick het voor gezien en keert terug naar Amsterdam waar zijn vader, de hertog Alva die zijn hoofdkwartier in de Warmoesstraat heeft. Alva besluit de strijd te stoppen.
Op 31 oktober 1573 begint de Spaanse veldheer Valdez zijn beleg van de stad Leiden. De stad wordt niet aangevallen. De inwoners worden uitgehongerd. Willem de Zwijger stuurt troepen vanuit het zuiden om de Spanjaarden weg te lokken. Dit werkt. Op 21 maart 1574 breekt Valdez het beleg af en vertrekt. Hij verslaat het staatse leger op de Mookerheide. Leiden rekent er niet op dat de Spaanse legeraanvoerder terug keert bij Leiden. Het stadsbestuur heeft, ondanks het advies van Willem van Oranje, onvoldoende voorraden ingeslagen. In de nacht van 25 op 26 mei verschijnen de mannen van Valdez bij Leiden. Tot overmaat van ramp breekt er in juli de pest uit. Op 30 juli besluiten de Staten van Holland om de dijken door te steken om zo het omringende land onder water te zetten. Maar het water stijgt te langzaam. Intussen probeert Valdez met beloften de stedelingen tot vergave te bewegen. Een deel van het stadsbestuur heeft er wel oren naar, maar uiteindelijk wordt besloten vol te houden. De inwoners eten honden, katten en ratten. Soms wordt, als zwijgend protest, een lijk voor de deur van burgemeester Pieter Adriaensz. van der Werf gelegd.
Op 18 september verslechtert het weer, draait de wind en begint het water te stijgen in Zuid Holland. De watergeuzen trekken vanuit het zuiden op. Op 3 oktober bereiden de inwoners van Leiden een uitval naar de Lammenschans voor. De bewoners zijn verbaasd over de stilte aan de andere kant van de stadsmuur en sturen Cornelis Joppensz. er op uit om poolshoogte te nemen. De Spanjaarden blijken te zijn gevlucht. De watergeuzen onder Boisot trekken kort daarna de stad binnen over de Vliet en delen voedsel uit: brood met kaas en haring voor iedere inwoner. Drie oktober is nog steeds een vrije dag in Leiden.

17 april: - slag bij Vlissingen, een zeeslag tussen een Spaanse vloot onder Sancho d'Avila en een geuzenvloot onder Lieven Keersmaker. 22 april: - Slag bij Borsele, een zeeslag tussen een Spaanse vloot onder Sancho d'Avila en een geuzenvloot onder admiraal Worst. De meeste Spaanse schepen moeten terugkeren. 12 juli - Haarlem geeft zich over aan de Spanjaarden.. Kapitein Ripperda en 700 manschappen worden door de Spanjolen terechtgesteld. 8 oktober: - Spaans beleg van Alkmaar afgeslagen ('bij Alkmaar begint de victorie'). Als dank geeft prins Willem van Oranje de stad het eeuwigdurend recht tot het houden van de Kaaswaag. 11 oktober: - Slag op de Zuiderzee tussen de Watergeuzen en een Spaanse vloot, die eindigt in een overwinning voor de Watergeuzen. Overig: Hertog Alva wil zelf het verzet in de Nederlanden breken. Alva stuurt Medina Celi, die Filips op advies van Granvelle als opvolger van Alva naar de Nederlanden gezonden had, terug; maar het succes blijft uit en Alva legt zijn ambt neer. Hij vertrekt naar Spanje waar hij in ongenade blijft tot 1578. 1 december: - Alva op eigen verzoek vervangen door Don Louis de Requesens. 18 december: - Alva verlaat de Nederlanden. Overig dat jaar: Het Spaanse leger onder Alva's zoon Don Frederik herovert bijna alle steden in Overijssel en Gelderland. Amersfoort wordt door Spaanse troepen ingenomen. Beleg van Haarlem door de Spanjaarden onder Don Frederik. Heldinnenrol van Kenau Simonsdochter Hasselaer. Don Frederik blaast Huis ter Kleef Haarlem) op, om te voorkomen dat de Geuzen dit kasteel gebruiken als uitvalsbasis om Haarlem weer te veroveren. De abdij en het kasteel van Egmond worden verwoest door de Geuzen onder leiding van Diederik Sonoy en op bevel van Prins Willem I van Oranje-Nassau. Met de bezittingen van de abdij werd de oprichting van de universiteit van Leiden gefinancieerd. Slag op de Mookerheide,

1574 Oranje valt Limburg binnen
Het Oranje-leger valt Limburg binnen om de Spanjaarden weg te lokken bij Leiden. De Spanjaarden trappen erin. De Slag op de Mookerheide wordt echter een grote mislukking. Lodewijk en Hendrik van Nassau sneuvelen. De Spanjaarden keren terug voor het tweede beleg van Leiden. Uiteindelijk worden de Spanjaarden verdreven door het water. Het verzet heeft de dijken doorgestoken.

De Spaanse Landvoogd Requensens, opvolger van de hertog van Alva, probeert in 1574 Middelburg te heroveren. De geuzen verslaan de Spaanse vloot onder bevel van Romero bij Rijmerswaal. Louis de Boisot leidt de geuzen.

29 januari: Slag bij Reimerswaal tussen de Spaanse hoofdvloot onder Glimes en Romero en de geuzenvloot onder Lodewijk van Boisot en Joost de Moor. De Spaanse vloot wordt verslagen. 8 februari: Middelburg capituleert en sluit zich bij de Prins aan. 14 april: In de Slag op de Mookerheide leiden de staatse troepen zware verliezen. 3 oktober: De Spanjaarden geven het beleg van Leiden op, nadat half Nederland op bevel van Prins Willem I van Oranje-Nassau onder water is gezet (Leidens ontzet). Overig dat jaar: Vlaardingen wordt door de Geuzen platgebrand om te voorkomen dat de stad in handen valt van de Spanjaarden.

1575 Willem van Oranje trouwt
Willem van Oranje (1544-1584) trouwt voor de derde keer. Charlotte de Bourbon-Montpensier (1546-1582) wordt zijn vrouw. Het par krijgt een zoon: op 28-02-1584 Frederik Hendrik wordt geboren (1584-1647).

De Spaanse landvoogd Requensens wil Holland omsingelen door Zeeland van Holland te scheiden. Hij verovert de grensplaatsen Schoonhoven en Oudewater op 7 augustus, samen met een aantal plaatsen in Brabant. De Spaanse veldheer Mondragon houdt een veldtocht over Philipsland en Tholen. Op Duivenland komt hij de watergeuzen onder leiding van Boisot tegen en valt hen aan. Boisot verdrinkt.

Paulus Buys, landsadvocaat en hoofd van de Raad van State, reist naar Engeland om daar te proberen een verbond te sluiten met Koningin Elisabeth. Maar zij wijst het voorstel af. De Universiteit van Leiden wordt opgericht.

8 februari: Leiden krijgt een universiteit, de eerste van Nederland. Willem van Oranje betuigt hiermee zijn erkentelijkheid aan de Leidenaren, die het beleg door de Spanjaarden hebben weerstaan (Leids Ontzet, 1574). 6 november: Het Verbond der Edelen opgericht. Overig dat jaar: Antwerpen valt, waardoor voor de productie van papier in de Noordelijke Nederlanden de eerste papiermolen aldaar moet worden opgericht. Johan van Oldenbarnevelt trouwt met Maria van Utrecht.

1576
De Spaanse landvoogd Requensens, opvolger van hertog van Alva, overlijdt plotseling. De Spaanse troepen hebben al maanden geen soldij gekregen. Soldaten trekken plunderend door Brabant. De Spaanse plunderaars verzamelen zich in Aalst. Op 4 november 1576 trekken ze naar de citadel van Antwerpen en plunderen wat ze kunnen dragen. Ze vernielen alles wat ze niet mee kunnen nemen. Honderden burgers worden vermoord. Deze plundering wordt bekend als de Spaanse Furie. Dit gruwelijke optreden van de Spaanse muiters stimuleert de in Antwerpen aanwezige vertegenwoordigers en onderhandelaars uit het noorden, Floris Thin, pensionaris van Utrecht, Paulus Buys, pensionaris van Holland, Leonides, pensionaris van Gelderland en Roorda, de afgevaardigde grietman uit Friesland, de Spaanse soldaten het land uit te werken. Vertegenwoordigers van de prins zijn ook aanwezig. De Pacificatie van Gent tegen de Spaanse aanwezigheid wordt opgesteld.

16 april: Willem van Oranje ondertekent de "akte van redemptie", volgens welke geen boom meer mag worden gekapt in het Haagse Bos, en dit nooit mag worden verkocht. 21 juni: Val van Zierikzee na Spaans beleg onder leiding van Mondragón. 4 november: Gewelddadige plundering van Antwerpen door muitende Spaanse soldaten. De gebeurtenis staat bekend als de Spaanse Furie. 8 november: Ondertekening van de Pacificatie van Gent, de onderlinge vrede tussen de noordelijke en zuidelijke gewesten van de Nederlanden, ook bekend als de zogenaamde Eerste Unie, in januari 1577 bekrachtigd door de Staten-Generaal te Brussel.

1577 Pacificatie van Gent, de geboorte van Pieter Pieterszoon Heyn (Piet Hein)
De onderlinge vrede, de Pacificatie van Gent in 1576, wordt bekrachtigd in januari 1577 in Brussel waar de Staten-Generaal vertegenwoordigd is. Deze zogenaamde Eerste Unie houdt in dat Zeeland en Holland, Buren en Bommel alleen het calvinisme wordt toegestaan en in de andere gewesten alleen de katholieke godsdienst maar de besturen mogen de calvinisten niet vervolgen. De prins van Oranje wordt erkend als stadhouder van Holland en Zeeland.
Ten tijde van het verdrag arriveert de nieuwe landvoogd Don Juan uit Spanje. Deze halfbroer van koning Filips moet het Eeuwig Edict tekenen om zijn landvoogdschap erkend te krijgen. Dit betekent dat hij alle Spaanse troepen uit de Nederlanden weg moet sturen waardoor hij feitelijk geen macht meer heeft. In het Eeuwig Edict staat ook vermeld dat de katholieke godsdienst overal moet heersen. Dit is tegen de afspraken van de Pacificatie van Gent. De Eerste Unie en de afgevaardigen uit het noorden tekenen het Eeuwige Edict niet. Eenwording onder leiding van de Spanjaarden kan men vergeten. De Staten-Generaal zijn bang voor een tweede Spaanse Furie en draagt het stadhouderschap over aan de prins van Oranje. Het zuiden is hier tegen en wenst de 19-jarige aartshertog Matthias van Oostenrijk, de broer van de Duitse keizer, als kandidaat. De prins van Oranje onderhandelt met deze kandidaat met als resultaat de Tweede Unie van Brussel. Matthias zou als tweede man fungeren. De calvinisten krijgen in het zuiden meer vrijheid. Dit tot ergenis van de katholieken. Er volgen onderhandelingen. Tijdens een vergadering sterft Don Juan en de Spaanse koning benoemt prins Alexander Farnese, de latere hertog van Parma, als zijn opvolger. Hij zuivert Vlaanderen en de Waalse provincies van Spaanse bendes en eindigt ook de Calvinistische overheersing in deze gebieden die nu België vormen.

Pieter Pieterszoon Heyn (of Piet Hein), geboren op 27 november 1577 in de Kerkstraat of Kerkhofsteeg in Delfshaven, tegenwoordig Piet Heynstraat. Piet Heyn wordt op jonge leeftijd gevangen genomen door de Spanjaarden en dient vier jaar als galeislaaf. Na zijn vrijlating werkt hij als schipper op de koopvaardij. Weer nemen Spanjaarden hem gevangen. Na de slag bij Nieuwpoort in 1600 wordt hij samen met andere gevangenen vrijgelaten. In 1623 treedt hij in dienst van de West Indische Compagnie (WIC). In 1624 verovert hij San Salvador. Hij verslaat de Spaanse Vloot in de Allerheilige Baai in 1626. Op 6 en 7 september 1628 verovert hij de Zilvervloot in de baai van Matanzas bij Cuba. Het zilver komt uit de mijnen in Peru. Op 16 juni 1629 sneuvelt hij tegen de Duinkerker kapers en wordt begraven in de Oude Kerk in Delft.

24 juli: Don Juan valt de stad Namen aan, waarmee een einde komt aan de Unie van Brussel. Na deze aanval erkennen de gewesten Don Juan niet langer als hun landvoogd en vragen ze Matthias van Oostenrijk zijn plaats in te nemen. Overig dat jaar: Graaf van Rennenberg wordt op voordracht van Willem van Oranje benoemd als stadhouder van de Noordelijke gewesten Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel. Unies van Atrecht en Utrecht

1578 Alexander Farnese wordt landvoogd van de Nederlanden. 1 augustus: - Te Rijmenam heeft een gewapend treffen plaats dat wordt uitgevochten tussen de Spaanse landvoogd Don Juan van Oostenrijk en de versterkte Staatse legers die zich met 17.000 manschappen hebben verschanst in de Dijlevallei aan de grens met Muizen. Alexander Farnese voert het bevel over de Spaanse troepen. 4 oktober: - Jacob Hessels, lid van de Bloedraad, wordt in Gent opgehangen. Overig dat jaar: Er wordt een eerste complete kerkorde gemaakt, op de 'Nationalen Synodi der Nederlandischen Duytschen ende Walschen Kerkcken', gehouden in Dordrecht.

1579 De Unie van Atrecht en Utrecht, de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden / Johan (de Oude) van Nassau-Dillenburg trouwt
Op 6 januari 1579 richten de Waalse gewesten Artesië (Artois), Henegouwen, Namen, Luxemburg en Limburg de Unie van Atrecht op. In het begin van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) willen deze gewesten een verzoening met Filips II. Ze willen het katholieke geloof behouden. De gewesten verklaren zich bereid het Spaanse gezag te erkennen. Dit is het begin van de scheiding tussen de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden.

Op 23 januari 1579 sluiten zeven opstandige Noord-Nederlandse gewesten een verbond: de Unie van Utrecht tegen hun Spaanse overheersers. Deze Unie kan worden beschouwd als het begin van de Republiek der Nederlanden.
De ondertekening gebeurt onder leiding van Jan van Nassau, stadhouder van Gelderland, in de middeleeuwse kapittelzaal naast de Domkerk. Het bondverdrag tussen Holland, Gelre, Zeeland, Utrecht en de Ommelanden. Later komen daar Friesland, Overijssel, Drenthe, Groningen en enkele steden in het zuiden bij (Brugge, Breda, Antwerpen, Venlo). Het verdrag blijft tot 1795 de grondslag van de staatsregeling van de republiek Verenigde Nederlanden.
De Unie van Utrecht komt tot stand door Johan van Nassau, stadhouder van Gelre en is een reactie op de Unie van Atrecht. Bij het opstellen van de Unie, door de landsadvocaat Floris Thin in overleg met Willem van Oranje, is één van de uitgangspunten de godsdienstvrede. Johan van Nassau en de calvinisten verwerpen dit. Daarom tekenen Willem van Oranje en de stadhouders van Friesland, Overijssel, Drente, Groningen aanvankelijk niet.
De ondertekenaars van de Unie van Utrecht zijn solidair in hun strijd tegen koning Filips II en verklaren dat geen van hen een afzonderlijke vrede, bondgenootschap met een andere mogenheid aangaat. In Holland en Zeeland mag alleen de gereformeerde godsdienst worden uitgeoefend en de andere gewesten zijn vrij. Niemand mag om zijn geloof worden vervolgd.

Na de dood van zijn eerste vrouw in 1579 trouwt Johan (de Oude) van Nassau-Dillenburg (1536-1606) in 1580 met Cunegonda Jacoba van Pfalz-Simmern geboren op 9 oktober 1556 in Simmern en gestorven op 26 januari 1586 in Dillenburg. Dochter van Friedrich III van Pfalz-Simmern en Maria von Brandenburg.

6 januari: Verklaring van de Unie van Atrecht (trouw aan de Spaande koning en het Rooms-Katholicisme) door Vlaamse en Waalse gewesten. 23 januari: Verklaring van de Unie van Utrecht (doorgaand verzet tegen de Spaanse overheersing) door Calvinistische noord-Nederlandse gewesten onder leiding van Jan van Nassau 12 maart 1 juli: Beleg van Maastricht. De hertog van Parma neemt Maastricht in. Overig dat jaar: Decreet van koning Filips II: RK en Filips, òf excommunicatie en opstand. De katholieke landvoogd van Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel, Graaf van Rennenberg, kiest voor het katholicisme en Filips, maar krijgt, na diplomatie van Willem van Oranje alleen Groningen mee. Begin van een guerrillaoorlog. Friesland kiest definitief voor het Calvinisme. Keizer Rudolf II van het Heilige Roomse Rijk bemiddelt tussen Spanje en de opstandelingen in de Nederlanden.

1580 Een prijs op het hoofd van Willem van Oranje, zijn moeder sterft
Koning Filips II (1527-1598) looft 25.000 gouden schilden uit aan diegene die Willem van Oranje (1533-1584) doodt. Wie hem om het leven brengt kan ook rekenen op verheffing in de adelstand. De banvonnis van de prins verschijnt in vier talen. De moeder van de prins, Juliana van Stolberg-Wenigerode (1506-1580), sterft op 28-06-1580 op 76-jarige leeftijd en laat 123 kleinkinderen na.

3 maart: De Graaf van Rennenberg loopt over naar de Spanjaarden (het verraad van Rennenberg). 9 april: De Protestanten veroveren onder leiding van Olivier van den Tympel de stad Mechelen. 15 juni: Willem van Oranje wordt door Kardinaal Granvelle op last van de Spaanse Filips II in de ban gedaan en er wordt een geldprijs op zijn hoofd gezet. De Prins beantwoordt met de Apologie ofte verantwoordinghe van den Prince van Orangien aan de Staten-Generaal.

1581
De Staten-Generaal stelt het Plakkaat van Verlatinge op. Daarin staat dat de Spaanse koning Filips II (1527-1598) het verdrag schendt. De Spaanse Koning Filips II wordt niet meer als landsheer erkend. "Daarom maken wij bekend dat wij, door de uiterste nood gedwongen, na onderling overleg en met algemene stemmen, de koning van Spanje vervallen verklaren van zijn heerschappij, jurisdictie en erfelijke aanspraken op deze landen. De naam Blokzijl, ofwel versterkte sluis, is ontstaan doordat Diederik van Sonoy (1572-1597), geuzenleider en rechterhand van Willem van Oranje, in 1581 een fort laat bouwen bij een sluis in het kanaal van de Steenwijker Aa naar de Zuiderzee.

Hertog Frans van Anjou wordt aangesteld als vorst over de Nederlanden; hij loopt een blauwtje bij Koningin Elizabeth I van Engeland. 28 juni: - De stad Breda wordt bij verrassing door Spaanse troepen ingenomen. 5 juli: - De Staten-Generaal benoemen Willem van Oranje tot stadhouder van alle zeven provinciën. 23 juli: - De Spaansgezinde stadhouder Rennenberg overlijdt te Groningen op ruim 40 jarige leeftijd. 26 juli: - het Plakkaat van Verlatinghe ('het volk is er niet voor een vorst, maar een vorst voor het volk') verklaart Filips II vervallen van de troon van de Nederlanden en is in feite de onafhankelijkheidsverklaring. 29 november: - Parma dwingt na een langdurig beleg Doornik tot overgave, de enige Waalse stad die trouw was gebleven aan de Staten-Generaal. Overig dat jaar: De Nederlanden worden in het Latijn Belgica Confoederata genoemd, een verwijzing naar de oude Romeinse aanduiding van het gebied.

1582 Een aanslag op prins Willem van Oranje-Nassau, zijn vrouw sterft
Willem van Oranje raakt op 18-03-1582 in Antwerpen gewond bij een aanslag. Zijn vrouw, Charlotte de Bourbon-Montpensier (1546-1582), verzorgt hem intensief en sterft uitgeput op 05-05-1582.

19 januari: Na huwelijksonderhandelingen met koningin Elizabeth I, komt Frans van Anjou met in zijn gevolg ook de Graaf van Leicester, uit Engeland naar de Nederlanden en doet zijn intocht in Antwerpen. 18 maart: - Eerste, mislukte, aanslag op Willem van Oranje door de twintigjarige Jean de Jaureguy. Als gevolg van de zware verzorging overlijdt zijn derde echtgenote, Charlotte de Bourbon, aan uitputting. 5 mei: Charlotte de Bourbon, sinds 12 juli 1575 gehuwd met Prins Willem van Oranje, overlijdt te Antwerpen op ongeveer 35 jarige leeftijd. 5 juli: Na een beleg van bijna drie maanden capituliert Oudenaarde voor de troepen van Parma. 2 augustus: Lier gaat door verraad in Spaanse handen over. 17 september: Steenwijk wordt bij verrassing door spaanse troepen ingenomen. Overig dat jaar: Mislukte putsch van Hertog van Anjou in Antwerpen. De zilveren carolus komt in omloop. Deze munt zal tot 1680 als (eerste) eenheidsmunt voor de Zeventien Provinciën fungeren. Deze munt was de eerste met een 'kop' (van de keizer).

1583 Willem van Oranje-Nassau trouwt
Op 12-04-1583 trouwde Willem van Oranje (1533-1584) voor de vierde keer. Nu met Louise de Coligny (1555-1620), weduwe van Charles de Téligny. Uit dit huwelijk:
Frederik Hendrik van Oranje-Nassau, (1584-1647). Door met Louise de Coligny (1555-1620) te trouwen hoopt Willem de Fransen voor zich te winnen.

17 januari: De door de opstandelingen aangestelde Landsheer van de Nederlanden, Frans van Anjou, ontketent de Franse furie in Antwerpen. De stedelingen slaan zijn aanval af en zijn positie in de Lage Landen is verloren. 12 april: Willem van Oranje huwt na de dood van Charlotte van Bourbon zijn vierde echtgenote, de Franse Hugenote Louise de Coligny. Overig dat jaar: De Spaanse Hertog van Parma verovert tot in 1585 alle steden in de Zuidelijke Nederlanden; de noordelijke Nederlanden ondernemen geen actie.

1584 Willem van Oranje-Nassau wordt vermoord
Op dinsdag 10-07-1584 wordt de Vader des Vaderlands, Willem van Oranje, in de Prinsenhof in Delft doodgeschoten door Balthasar Gerards.
Balthasar Gerards is een groot bewonderaar van koning Filips II (1527-1598) en een katholieke extremist. Balthasar studeert aan de universiteit in de provinciestad Dole. Op 03-08-1584 is de prins van Oranje-Nassau begraven. Zijn zoon Prins Maurits (1567-1625)van Oranje-Nassau volgt hem op als stadhouder en legeraanvoerder.

1584: Frederik Hendrik (1584-1647) van Oranje-Nassau
Hij is de enige zoon uit het huwelijk van Willem van Oranje (1533-1584) en Louise de Coligny, zijn laatste echtgenote. Op aandringen van zijn halfbroer Maurits, die de Oranje dynastie wil laten voortbestaan, huwt hij op 4 april 1625 met de hofdame Amalia van Solms (1602-1675). Frederik Hendrik van Oranje-Nassau, de Stedendwinger, leeft als een vorst en laat paleizen bouwen. In zijn opdracht laat hij paleis Noordeinde, het Huis Honselaarsdijk, de Nieuwburch en Huis ten Bosch bouwen. In 1612 koopt hij alle Westlandse bezittingen van Karel van Aremberg, heer van Terschelling, voor de som van 360.000 gulden. Prins Frederik Hendrik (1584-1647) volgt prins Maurits (1567-1625) op.
Prins Frederik Hendrik herovert op de Spanjaarden onder andere 's Hertogenbosch, Breda, Sas van Gent, Venlo, Roermond, Maastricht en Rijnberk in Duitsland.

Paulus (Pauwels) Buys (1531-1594), hoofd van de Raad van State, verlaat de Raad van State na de dood van de prins.

1585 Antwerpen valt, prins Maurits van Nassau wordt stadhouder
Antwerpen valt onder leiding van de hertog van Parma (Alexander Farnese) weer in Spaanse handen. De scheiding tussen noord en zuid is een feit.
Maurits van Oranje-Nassau (1567-1625) (18 jaar) wordt raadspensionaris van Holland. Johan van Oldenbarnevelt wordt stadhouder van Holland en Zeeland en admiraal van de vloot. De Staten-Generaal kiezen de graaf van Leicester, Robert Dudley, als landsheer, nadat koning Hendrik III van Frankrijk en koningin Elisabeth van Engeland het stadhoudersschap weigeren. Elisabeth van England stuurt de graaf van Leicester met 6000 soldaten om de Staten-Generaal te dienen.

1585: De geboorte van Adriaan Pauw (1585-1653)
Adriaan Pauw wordt in Amsterdam geboren uit een rijke familie van kooplieden en regenten. Op zijn 15e gaat hij naar de academie in Leiden om rechten te studeren. In 1605 trouwt hij en krijgt een zoon. In 1610 promoveert hij tot doctor juris en trouwt voor de tweede keer, dit keer met Anna van Ruytenburgh. In 1611 wordt hij benoemd tot pensionaris van Amsterdam en blijft dat tot 1627. Adriaan Pauw heeft een flink vermogen opgebouwd en koopt in 1620 de heerlijkheid Heemstede en noemt zichzelf heer van Heemstede.
In 1631 is hij raadspensionaris van de Staten van Holland. Hij ligt overhoop met prins Frederik Hendrik (1584-1647), die een verbond wil sluiten met Frankrijk. Adriaan Pauw, Holland en Amsterdam zien liever dat Nederland een verbond met de Spanjaarden aangaan. Prins Frederik Hendrik (1584-1647) stuurt Adriaan Pauw naar Frankrijk om een verbond tegen de Spanjaarden te sluiten. Vreemd genoeg accepteert Adriaan Pauw de opdracht. Zijn missie slaagt. Hij neemt in 1636 ontslag als raadspensionaris.
Van 1646 tot 1648 zit hij als afgevaardigde voor Holland in het congres van Münster om een verdrag met de Spanjaarden te sluiten. Op 30-01-1648 tekenen vijf van de zeven gewesten de Vrede van Munster. Jacob Cats volgt hem in 1651 op als raadspensionaris ondanks veel weerstand. In 1652 reist hij naar Engeland in de hoop oorlog te voorkomen. In februari 1653 sterft hij.
In Franeker wordt in 1585 de hogeschool in gebruik genomen.

1586
Graaf van Leicester en landsheer, Robert Dudley, vertrekt eind 1586 en draagt het gezag over aan de Raad van State. Zijn troepen blijven achter. De troepen staan niet onder bevel van de Staten-Generaal en mogen niets doen zonder orders van de graaf van Leicester. Hij is nog maar net vertrokken of de Engelse officieren York en Stanley leveren Zutphen en Deventer uit aan de Spanjaarden in januari 1587.
De graaf van Leicester zet zijn adviseur Paulus Buys (1531-1594) een half jaar gevangen. Op aandringen van Hollandse steden en koningin Elisabeth van Engeland en een stevige som geld van 25.000 gulden wordt Buys vrijgelaten.
Johan VI (de Oudere), graaf van Nassau-Dietz (1536-1606), Katzenelnbogen en Dietz, Siegen Hademar en Beilstein wordt stadhouder van Gelderland.
Nog geen vier maanden na de dood van Johan van Nassau-Dillenburg's (1536-1606) tweede vrouw, Cunegonda Jacoba van Pfalz-Simmern (1556-1586), trouwt Johan van Nassau-Dillenburg voor de derde keer. Op 14 juni 1586 trouwt hij in Berleburg met Johanetta van Sayn-Wittgenstein, geboren op 15 februari 1561, overleden op 13 april 1622 in Dillenburg. Zij is dochter van Ludwig van Sayn-Homburg en Anna van Solms-Braunfels.

1587
Graaf Leicester keert terug met een geheime missie van koningin Elisabeth om de Nederlanden tot vredesonderhandelingen met Spanje te bewegen in ruil voor zijn oude positie in Engeland. Hij weet dat de Spanjaarden en de Portugezen een grote Armada bouwen en dat de onderhandelingen een wassen neus is. Hij kan niet voorkomen dat de hertog van Parma de stad Sluis inneemt.
Johan van Oldenbarnevelt krijgt lucht van de plannen van Elisabeth en Leicester. De aanhang van Leicester slinkt in de gewesten. Graaf Leicester wil prins Maurits van Oranje en Johan van Oldenbarnevelt in Amsterdam oppakken. In Leiden worden twee officieren en een professor onthoofd op het schavot. Eén van de officieren is Maulde. Hij speelde een belangrijke rol bij de verdediging van Sluis en is een gewaardeerd medewerker van Oranje. Maurits is heel boos dat deze officier is terechtgesteld. Leicester keert terug naar England.