Boven:
De dubbele gracht maakt kasteel Twickel (Wickelroy) in de Tachtijarige Oorlog bijna onneembaar. Jacob van Deventer tekent de kaart na 1559. Deze legerkaart is in gebruik geweest van het Spaanse leger en ligt in Madrid.

Spaanse huursoldaten worden in 1582 in kasteel Twickel gelegerd. De Spaanse bezetter legt beslag op het huis. Hopman Johan Baptista Taxis tovert het kasteel om in een vesting en krijgt daarbij hulp van mannen van de heer van Almelo.

De landerijen van Twickel veranderen in een woestenij. De Staten-Generaal geeft het leger opdracht alle opstallen in Spaans gebied in brand te steken. Troepen van Willem van Oranje zien kans, ondanks de Spaanse soldaten in kasteel Twickel, Stad Delden in 1583 (Pruist) en 1584 (Neuenahr) in brand te steken. Veel boerderijen in de omgeving verdwijnen.

In 1593 krijgt de Drost van Twente opdracht van stadhouder Verdugo muitende soldaten die zich op Twickel hebben verschanst terug te brengen naar Oldenzaal. De muiters stropen het land af op zoek naar buit. Tot 1597 bleven de Spaanse huursoldaten op Twickel. (bron: Twickel bewaard en bewoond van Jan Haverkate, Aafke Brunt en Barbara Leyssius)

Links: Kasteel Twickel is in 1729 nog lang niet zo groot als tegenwoordig. Links is nog duidelijk de Oude Kerk van Stad Delden te zien.

De eigenaren van het kasteel nemen in de loop der jaren de landgoederen van de havezates Oldenmeule, Dubbelink, Beckum, Hagmolen, de Hondeborg en Graes over waardoor het landgoed uitgroeit tot het grootste goed in handen van particulieren van Nederland. De stichting Twickel beheert op dit moment zo'n 6000 hectare.

Bij kasteel Twickel worden regelmatig kanonnen tentoongesteld die waarschijnlijk zijn gebruikt op de schepen van de vermaarde admiraal Van Wassenaer Obdam. De admiraal won met hulp van de nog zeer jonge Michiel Adriaanszoon de Ruyter de oorlog met Zweden. De zoon van admiraal Van Wassenaer trouwt met een Van Raesfelt en wordt eigenaar van het uitgestrekte landgoed Twickel.

Zie ook:

• Admiraal van Wassenaer Obdam
• Banvrouw van Wassenaer en Zuidwijk

Rechts: De voormalige huisplaats Graes of mogelijk het kasteel Graes (blauwe stip) stond aan de Azelerbeek aan de marktegrens van Azelo en Zenderen, nu de gemeentegrens van Hof van Twente en Borne. Mogelijk moest men bij deze doorgang tol betalen. Graes is vermoedelijk in de Tachtigjarige Oorlog verwoest.

Bij de aanleg van de snelweg A1/A35 tussen Almelo en Enschede is in 1978 veel verbrand hout gevonden van wat eens de watermolen van Graes (links het familiewapen van Graes) geweest kan zijn. De groene stippen geven de plek van de watermolen aan. Wegwerkers moesten hier de bodem over een breedte van 33 meter extra diep uitgraven voordat zij vaste grond bereikten. Vermoedelijk was dit een molenkolk waar de molenaar het water voor zijn molen opstuwde. Amateur-archeologen vonden een drie meter brede stuw en zo'n dertig palen, enkele balken en planken. Ook vonden zij veel verbrand hout. Meer foto's van de plek van de voormalige watermolen vindt u hier.

(bron: Molens, Mulders en Meesters van H. Hagens)

Graes versterkt Oldenzaal
De bischop van Utrecht en de graaf van Bentheim verzoenen zich in 1447, maar de bischop stuurt hetzelfde jaar schepen Evert van Graes uit Deventer met bouwkundigen uit Utrecht naar Oldenzaal om de verdedigingswerken weer in orde te maken. Hij moet onder meer bolwerken bouwen. Graes praat enkele dagen later met de ridderschap van Twente over de verdediging van de stad. Er is sprake van oorlogsdreiging van de kant van de bischop van Keulen, Diederik van Meurs. Drie maanden later brandt Oldenzaal vrijwel helemaal af. (bron: Aldenselen in Twinta - Oldenzaal in Twente van Gerard Seyger 1998 blz 246-248)

Boven: Tussen de voormalige marke Azelo en de marke Zenderen ligt deze landweer, een brede, slingerende houtwal met aan weerzijden een gracht. De houtwal werd ondoordringbaar gemaakt door behalve eiken, meidoorn, bramen en hulst te planten. Deze foto is gemaakt richting zuiden ongeveer op de plek waar eens het kasteel (of huisplaats) Graes stond.

Boven: Deze fraaie eeuwenoude eik markeert de doorgang in de landweer tussen de marke van Azelo en Zenderen, op de huidige gemeentegrens van Hof van Twente en Borne. Rechts stond eens de huisplaats of kasteel Graes. In de Tachtigjarige Oorlog is hier herhaaldelijk zwaar gevochten. Het nabij gelegen Stad Delden brandt in 1583 en 1584 (twaalf dagen na de moord op Willem van Oranje). In Azelo zouden troepen van stadhouder Verdugo en Von Hohenlohe slag hebben geleverd en in 1593 laat Verdugo muitende troepen, die Delden en omgeving onveilig maken, oppakken. Johan van Raesfelt, die de eigen Noordmolen laat draaien, heeft in 1614 geen behoefte aan concurrentie in de onmiddellijke nabijheid. Herbouw van de Azelose molen zit er dan ook niet in.

Boven: Vanaf deze eeuwenoude landweer, de oude markegrens tussen Azelo en Senderen en nu de gemeentegrens van Hof van Twente en Borne, kijk je uit op de voormalige huisplaats van Graes.

Boven: Hier eindigt de landweer. Achter de grote eik stond het kasteel of de huisplaats Graes. Daar weer achter stroomt de Azelerbeek richting Zenderen. Rechts voert de Veldweg naar de weg tussen Delden en Borne.

Boven: Deze weg die voert naar de huisplaats of het kasteel Graes op de achtergrond, is geplaveid met zogeheten kloostermoppen. Kloostermoppen werden al in de 13e eeuw gebruikt. Of deze stenen van Graes komen is niet bekend.

Boven: De Azelerbeek met op de achtergrond de lege plaats van de huisplaats of het kasteel Graes. Rechts de weg met de typische kloostermoppen, Links, net buiten de foto, staat nu de boerderij met de naam Graes die eigendom is van de stichting Twickel.

Boven: De boerderij Graes in Azelo, vlakbij de gemeentegrens van Hof van Twente en Borne, ligt zo'n 200 meter van de eeuwenoude landweer aan de Azelerbeek, vlakbij de plek waar eens de huisplaats of het kasteel Graes heeft gestaan. De boerderij heeft nu zwart-witte Twickelborden bij de ramen. Graes was eeuwen geleden een borg en wellicht in de Tachtigjarige Oorlog verwoest. Evert van Graes alias ten Bussche Hinrichszoen is in 1531 kastelein (kasteelheer) in Den Haag. Veel familieleden waren heer van Azelo. bron Familieboek Harry Vrielink oud-directeur VVV Zwolle.)

Boven: Op een soort terp ligt de Twickelboerderij Hondeborg bij Borne. De naam borg duidt op een verdedigingswerk. De gracht is deels nog in tact en krijgt water uit de Azelerbeek.