Home

Adolf von Neuenahr


Stadhouder van Overijssel, Gelderland en Utrecht
1545 - 1589

Eén van de trouwste aanhangers van Willem van Oranje is ongetwijfeld graaf Adolf von Neuenahr (ook Van Nieuwenaar). Hij is goed op de hoogte van de ontwikkelingen in de Opstand. Adolf is een half-broer van de vrouw van Hendrik van Brederode, Amalia van Neuenahr. Hij laat het calvinisme wortelschieten langs de Duitse oevers van de Rijn.

Adolf raakt al jong verstrikt in een oorlog. De broer van zijn vrouw, Herman von Neuenahr, probeert het nieuwe geloof in te voeren in Bedburg. Maar hij sterft kinderloos in 1578. Graaf Werner von Salm-Reifferscheid-Dyck eigent zich onmiddellijk de stad toe omdat de stad eens in handen was van de familie Reifferscheid. Maar al in 1579 verovert Adolf von Neuenahr-Alpen het slot Bedburg.

Tekst afbeelding: 'Adolf graaf van Meurs, Nienaer en Alpen. Gouveneur van Gelre en Utrecht'. Adolf von Neuenahr trouwt met een zuster van Herman von Neuenahr. Herman sterft kinderloos in 1578 waarna Adolf om de nalatenschap van Herman, de vestingstad Bedburg bij Keulen, slaags raakt met graaf Werner von Salm Reifferscheid-Dyck.

Het familiewapen van Adolf von Neuenahr, graaf van Neuenahr (Nieuwenaar) en Meurs (Moers) met een fraaie adelaar. (bron: Wazamar.org)
Kaart rechts
: Detail uit de kaart van het opstandige noorden en Spaanse zuiden van de Nederlanden. Het oranje deel is Spaans tot het einde van de Tachtigjarige Oorlog (1648). Het donkergroen gebied is 'vrij' gebied sinds 1588. Maurits en Willem Lodewijk van Nassau veroveren het groene deel in de periode 1588-1609 waaronder de graafschap Meurs, het gebied rond Rijnsburg en Meurs. Frederik Hendrik verovert het lichtgroene deel ('s-Hertogenbosch en omgeving) tussen 1625-1647. De jaartallen die cursief zijn gedrukt geven het moment waarop de Staatse (Nederlandse) troepen de stad innemen. De normaal gedrukte jaartallen geven het moment weer waarop Spaanse troepen de stad innemen. (bron: bosatlas van wereld geschiedenis)
Rijnsburg en Meurs zijn veroverd

Meurs
Al sinds 1519 is de graafschap Meurs (Moers) in handen van de graaf Von Neuenahr. Herman von Neuenahr schrijft er het nieuwe geloof voor in 1560. Adolf sticht een gymnasium in 1582, dat nu nog Adolfinum heet. Spaanse troepen bezetten Meurs enige tijd. Wanneer de familie uitsterft komt het graafschap in handen van de familie Oranje-Nassau. Maurits van Oranje-Nassau gooit eerst de Spanjaarden het land uit in 1597.

Op 25 mei 1600 erft Maurits het graafschap. De weduwe van Adolf van Nieuwenaar, de kinderloze gravin Walburgis, laat het land aan hem na. Walburgis is getrouwd geweest met graaf Van Hoorne die in Brussel is onthoofd. Het stadje Meurs is weer in handen van de Spanjaarden, maar Maurits heroveren het en op 12 augustus 1601 laat hij zich er ingehuldigen.


De citadel van Meurs. De nieuwe techniek is een fraai voorbeeld van Hollandse drang om te innoveren. De nieuwste verdedigingstechniek (geen kastelen meer maar lage zandwallen met rechte lijnen om de kanonnen beter te kunnen richten.

Simon Stevin ontwerpt voor Maurits van Oranje-Nassau de citadel (1601 - 1609) die er nog steeds kasteel heet. Het graafschap Meurs ligt tussen het graafschappen Kleef, Geldern en Berg. De citadel is nog steeds goed zichtbaar in het landschap.

Rechts: Duitsland was tijdens de reformatie (1500 - 1556) een lappendeken van staatjes. Steeds meer vorsten schrijven hun onderdanen voor over te stappen naar het nieuwe geloof. De aatsbisdommen blijven katholiek.

De aartsbisschop van Keulen, Gebhard Truchsess von Waldburg, stapt ook over naar het nieuwe geloof. Hij is een verhouding aangegaan met een protestantse vrouw. Zijn vriend, Adolf von Neuenahr, helpt hem in de strijd tegen de nieuwe aartsbisschop van Keulen, Ernst von Bayern die steun krijgt uit Spanje.

Vermaseren atlas

Het waterslot Bedburg

Hierboven: het waterslot van Bedburg.

Rechts: Bedburg ligt zo'n 15 km ten zuidwesten van Dusseldorf en zo'n 40 km ten oosten van Heerlen in Nederland. Keulen ligt 15 km ten westen van Bedburg.

Bedburg
Adolf von Neuenahr

Een meerderheid van de Duitse keurvorsten is aanhanger van het nieuwe geloof. Zelfs de aartsbisschop van Keulen, Gebhard Truchsess von Waldburg, bekeert zich. Hij heeft een verhouding met de protestantse Agnes van Mansfeld. Adolf von Neuenahr steunt zijn vriend Gebhard. Adolf krijgt de piepjonge Staten Generaal zover jaarlijks geld te sturen voor een calvinistisch leger in het Duitse Rijnland (omgeving Kleef en Keulen) en in Westfalen (omgeving Munster). De Truchsessische of Keulse Oorlog duurt van 1582 tot 1584. Een deel van het Rijnland blijft, dank zij de Hollanders, verschoont van de alles verscheurende Dertigjarige Oorlog.

Duitsland
Willem van Oranje heeft weinig vertrouwen in een goede afloop van de strijd buiten de Nederlanden en hij krijgt gelijk. Wanneer Adolf von Neuenahr de strijd tegen Spanje en Ernst van Beieren, de aartsbisschop van Keulen, verliest in 1584 vlucht hij met duizend ruiters naar Nederland.

Adolf wordt met open armen in de Nederlanden ontvangen. Twee broers van Willem van Oranje, Lodewijk en Hendrik, zijn op de Mookerheide gesneuveld. Adolf van Neuenahr wordt onmiddellijk stadhouder van Gelderland. Samen met de heer van Villiers steekt hij Delden in brand. Neuenahr volgt Willem van den Bergh op. Van den Bergh, getrouwd met een zuster van Willem van Oranje, wil Gelderland aan de hertog van Parma verraden. Parma bezit, via zijn overste Tassis, al een Adolf von Neuenahrjaar, sinds 1583, de stad Zutphen. Deventer loopt gevaar. De kanselier Leoninus van Gelderland grijpt net op tijd in. Hij neemt Willem van den Bergh en Maria van Nassau gevangen.

De nieuwe stadhouder Adolf trekt met zijn vrouw en zijn officieren in de lege woning van de Bisschofshof binnen de poorten van Utrecht. De hellebardiers van den graaf Van Nieuwenaar plunderen het klooster van de Witte Vrouwen. Ook de kloosters van Sint Servaas en van Brandoly zijn aan de beurt. Adolf van Neuenahr, in 1587 ook stadhouder van Overijssel, inspecteert een kruidvoorraad in Arnhem wanneer de hele boel door onvoorzichtigheid ontploft. Enkele dagen later sterft hij. Het is 1589.

Hellebardier

Een hellebardier

(bron: Hoe Leycester te Utrecht wordt ingewacht).

Boven: Amalia von Neuenahr-Alpen, de vrouw van Hendrik van Brederode.

Rechts: het oude slot van Meurs of Moers bij Duisburg.

Slot Meurs
Adolph van Neuenahr

In 1636 wil de keizer Meurs tot een rijksvorstendom verheffen. De graaf en stadhouder Frederik Hendrik zou in de Rijksvorstenstand worden verheven, wat een aanzienlijke statusverhoging voor hem betekent. De Staten-Generaal keuren dat voornemen echter af.

Meurs blijft in het bezit van de Oranjes tot de dood van Willem III. Frederik I van Pruisen maakt als achterneef van Willem III, aanspraak op de erfenis van de Oranjes en trekt voor zover mogelijk alle Oranje-bezittingen in het Duitse Rijk aan zich. De Oranjes erkenen dit besluit niet en voeren nog altijd 'Meurs' in hun titel.