Adolf von Neuenahr
Stadhouder van
Overijssel, Gelderland en Utrecht
1545 - 1589
|
Eén
van de trouwste aanhangers van Willem van Oranje is ongetwijfeld graaf
Adolf von Neuenahr (ook Van Nieuwenaar). Hij is goed op de hoogte van
de ontwikkelingen in de Opstand. Adolf is een half-broer van de vrouw
van Hendrik van Brederode, Amalia
van Neuenahr. Hij laat het calvinisme wortelschieten langs de Duitse
oevers van de Rijn.
Adolf raakt
al jong verstrikt in een oorlog. De broer van zijn vrouw, Herman von Neuenahr,
probeert het nieuwe geloof in te voeren in Bedburg. Maar hij sterft
kinderloos in 1578. Graaf Werner von Salm-Reifferscheid-Dyck eigent zich
onmiddellijk de stad toe omdat de stad eens in handen was van de familie
Reifferscheid. Maar al in 1579 verovert Adolf von Neuenahr-Alpen het slot
Bedburg.
Tekst
afbeelding:
'Adolf graaf van Meurs, Nienaer en Alpen. Gouveneur van Gelre en Utrecht'.
Adolf von Neuenahr trouwt met een zuster van Herman von Neuenahr. Herman
sterft kinderloos in 1578 waarna Adolf om de nalatenschap van Herman,
de vestingstad Bedburg bij
Keulen, slaags raakt met graaf Werner von Salm Reifferscheid-Dyck.
|
Het familiewapen
van Adolf von Neuenahr, graaf van Neuenahr (Nieuwenaar) en Meurs (Moers)
met een fraaie adelaar. (bron: Wazamar.org)
Kaart rechts: Detail uit de kaart van het opstandige noorden en Spaanse
zuiden van de Nederlanden. Het oranje deel is Spaans tot het einde
van de Tachtigjarige Oorlog (1648). Het donkergroen gebied is 'vrij'
gebied sinds 1588. Maurits en Willem Lodewijk van Nassau veroveren het groene
deel in de periode 1588-1609 waaronder de graafschap Meurs, het gebied rond
Rijnsburg en Meurs.
Frederik Hendrik verovert het lichtgroene deel ('s-Hertogenbosch
en omgeving) tussen 1625-1647. De jaartallen die cursief zijn gedrukt geven
het moment waarop de Staatse (Nederlandse) troepen de stad innemen. De normaal
gedrukte jaartallen geven het moment weer waarop Spaanse troepen de stad
innemen. (bron: bosatlas van wereld geschiedenis) |
|
Meurs
Al sinds 1519 is de graafschap Meurs (Moers) in handen van de graaf
Von Neuenahr. Herman von Neuenahr schrijft er het nieuwe geloof voor in
1560. Adolf sticht een gymnasium in 1582, dat nu nog Adolfinum heet. Spaanse
troepen bezetten Meurs enige tijd. Wanneer de familie uitsterft komt het
graafschap in handen van de familie Oranje-Nassau. Maurits van Oranje-Nassau
gooit eerst de Spanjaarden het land uit in 1597.
Op 25 mei
1600 erft Maurits het graafschap. De weduwe van Adolf van Nieuwenaar,
de kinderloze gravin Walburgis, laat het land aan hem na. Walburgis is
getrouwd geweest met graaf Van Hoorne die in Brussel is onthoofd. Het
stadje Meurs is weer in handen van de Spanjaarden, maar Maurits heroveren
het en op 12 augustus 1601 laat hij zich er ingehuldigen.
|
De citadel
van Meurs. De nieuwe techniek is een fraai voorbeeld van Hollandse
drang om te innoveren. De nieuwste verdedigingstechniek (geen kastelen
meer maar lage zandwallen met rechte lijnen om de kanonnen beter te kunnen
richten.
Simon Stevin
ontwerpt voor Maurits van Oranje-Nassau de citadel (1601 - 1609) die er
nog steeds kasteel heet. Het graafschap Meurs ligt tussen het graafschappen
Kleef, Geldern en Berg. De citadel is nog steeds goed zichtbaar in het
landschap.
|
Rechts:
Duitsland was tijdens de reformatie (1500 - 1556) een lappendeken van
staatjes. Steeds meer vorsten schrijven hun onderdanen voor over te stappen
naar het nieuwe geloof. De aatsbisdommen blijven katholiek.
De aartsbisschop
van Keulen, Gebhard Truchsess von Waldburg, stapt ook over naar het nieuwe
geloof. Hij is een verhouding aangegaan met een protestantse vrouw. Zijn
vriend, Adolf von Neuenahr, helpt hem in de strijd tegen de nieuwe aartsbisschop
van Keulen, Ernst von Bayern die steun krijgt uit Spanje.
|
|
Hierboven:
het waterslot van Bedburg.
Rechts:
Bedburg ligt zo'n 15 km ten zuidwesten van Dusseldorf en zo'n 40 km ten
oosten van Heerlen in Nederland. Keulen ligt 15 km ten westen van Bedburg.
|
|
|
Een
meerderheid van de Duitse keurvorsten is aanhanger van het nieuwe
geloof. Zelfs de aartsbisschop van Keulen, Gebhard Truchsess von
Waldburg, bekeert zich. Hij heeft een verhouding met de protestantse
Agnes van Mansfeld. Adolf von Neuenahr steunt zijn vriend Gebhard.
Adolf krijgt de piepjonge Staten Generaal zover jaarlijks geld te
sturen voor een calvinistisch leger in het Duitse Rijnland (omgeving
Kleef en Keulen) en in Westfalen (omgeving Munster). De
Truchsessische of Keulse Oorlog duurt van 1582 tot 1584. Een deel
van het Rijnland blijft, dank zij de Hollanders, verschoont van
de alles verscheurende Dertigjarige Oorlog.
|
|
Duitsland
Willem van Oranje heeft weinig vertrouwen in een goede afloop van de strijd
buiten de Nederlanden en hij krijgt gelijk. Wanneer Adolf von Neuenahr
de strijd tegen Spanje en Ernst van Beieren, de aartsbisschop van Keulen,
verliest in 1584 vlucht hij met duizend ruiters naar Nederland.
Adolf
wordt met open armen in de Nederlanden ontvangen. Twee broers van Willem
van Oranje, Lodewijk en Hendrik, zijn op de Mookerheide gesneuveld.
Adolf van Neuenahr wordt onmiddellijk stadhouder van Gelderland. Samen met de heer van Villiers steekt hij Delden in brand. Neuenahr volgt
Willem van den Bergh op. Van den Bergh, getrouwd met een zuster van Willem
van Oranje, wil Gelderland aan de hertog van Parma verraden. Parma bezit, via zijn overste Tassis,
al een jaar, sinds 1583, de stad Zutphen. Deventer loopt gevaar. De kanselier
Leoninus van Gelderland grijpt net op tijd in. Hij neemt Willem van den
Bergh en Maria van Nassau gevangen.
De nieuwe
stadhouder Adolf trekt met zijn vrouw en zijn officieren in de lege woning
van de Bisschofshof binnen de poorten
van Utrecht. De hellebardiers van den graaf Van Nieuwenaar plunderen het
klooster van de Witte Vrouwen. Ook de kloosters van Sint Servaas en van
Brandoly zijn aan de beurt. Adolf van Neuenahr, in 1587 ook stadhouder
van Overijssel, inspecteert een kruidvoorraad in Arnhem wanneer de hele
boel door onvoorzichtigheid ontploft. Enkele dagen later sterft hij. Het
is 1589.
|
Een
hellebardier
(bron:
Hoe
Leycester te Utrecht wordt ingewacht).
|
Boven:
Amalia von Neuenahr-Alpen, de vrouw van Hendrik van Brederode.
Rechts:
het oude slot van Meurs of Moers bij Duisburg.
|
|
|
In 1636 wil
de keizer Meurs tot een rijksvorstendom verheffen. De
graaf en stadhouder Frederik Hendrik zou in de Rijksvorstenstand worden verheven,
wat een aanzienlijke statusverhoging voor hem betekent. De Staten-Generaal
keuren dat voornemen echter af.
Meurs blijft
in het bezit van de Oranjes tot de dood van Willem III. Frederik I van
Pruisen maakt als achterneef van Willem III, aanspraak op de erfenis van
de Oranjes en trekt voor zover mogelijk alle Oranje-bezittingen in het
Duitse Rijk aan zich. De Oranjes erkenen dit besluit niet en voeren nog altijd
'Meurs' in hun titel.
|
|