Adelijke huizen, sloten, kastelen en havezates Manuscript van Abraham de Haen Links: |
Cornelis Pronk reisde met Abraham de Haen en Andries Schoemaker in 1732 in Het Sticht van Utrecht, de Heerlijkheid van Overijssel, het drostambt van Twente en maakte tekeningen van havezaten.
De kastelen, sloten en adellijke huizen alfabetisch beschreven. De aantekening beperkt zich vaak tot de ligging en eventueel de mededeling dat het door Cornelis Pronk of de auteur zelf getekend is. Soms is een gebouw op een extra blad ruimer beschreven, alles in het kleine maar regelmatige schrift van De Haan.
Overijssel onder het drostampt van Twente
Almelo Een fraaie onbemuurde stad bijna in 't midden van Twente; berucht om de linnenweverijen en toenemende welvaart. De graven van Rechteren, die Vrijheeren deze plaats zijn en er de hoge jurisdictie voeren; 't welk, buiten hen, in geheel Overijssel, in geen andere Heerlijkheden of heren plaats heeft; hebben er een schoon Slot, merendeels modern; in den jaere 1730 door Cornelis Pronk uitgebeeld en in ons Overijssels tekenkabinet te vinden; welk Slot lange jaren daar gestaan heeft; en vast en sterk geweest is, als blijkt uit het verdrag van den jaere 1394. Tussen Frederik van Hekeren en Catharina van Almelo, echtelieden met bisschop Frederik van Blankenheim gemaakt; uit het welke ook af te nemen is, dat Almelo toen bewald en bevest is geweest. Tegenwoordig is dit huis met schone hoven en veel cingelen en dreven versierd, die een aangename wandeling en vermakelijke schaduw verschaffen.
Baeckenhage (Backenhagen) Een herenhuis, tussen Almelo en Delden, niet ver van de laatstgenoemde plaats, is door mij in den jaar 1732 na 't leven uitgetekend.
Bellinkhof niet ver van Almelo, na de kant van Wijrden; door mij in den jaar 1732 uitgetekend, is een oud vervallen boerenhuis van geheel geen aanzien; ik vond er niet merkwaardigs, als enige oude glazen getekend met het jaartal 1616. nevens 't wapen van die van Bellinkhave, drie goude bellen op een rood; en behoort dit goed nog aan een van dit geslacht en naam; in Munsterland wonende.
Bentinck tussen Nienhuis en Ootmarsum, volgens de Kaart van Benthem; maar ik merk uit de standplaats dat dit het huis Broklichaam zal moeten zijn 't welke in de gemelde kaart niet werd uitgedrukt, gelijk dit Bentink in tegendeel in de Overijsselse kaarten niet aangewezen is, zijnde dit huis een weinig ten noorden de buurschap Breklichamp (Breckelenkamp) gelegen.
Blankenberg is een vervallen landhuis, zegt van der Houve Handvest Chronicel in Westerloo, onder 't Schoutambt van Ootmarsen (Ootmarsum); ik vind de naam van Blankenberg in geen der Overijsselse Landkaarten noch in die van Westerloo, doch hiermee zal hij Weerseloo, weleer een berucht Klooster willen uitdrukken, 't welk bijna in 't midden tussen Ootmarsen, Oldenzaal en Almelo gelegen is.
Bolskamp A.M. tekent Bolskamp in 1733 en in onze verzamelingen te vinden; is een oud herenhuis niet ver van Denicham (Denekamp) en 't huis Borchbeuningen gelegen.
Boekholt ook wel 't hof te Boekholt of Boekuloo (Boekelo) is in de buurschap met deze naam, evenwijdig van Delden en Enschede gelegen. In 1730 heeft Cornelis Pronk dit herenhuis getekend en dus tot onze verzameling overgebracht.
Beuningen Borg, in de buurschap Beuningen niet ver van Denikamp gelegen; 't wordt door den baron Timan Sloet bewoond; maar is van gering aanzien, schoon oud van grondslag, op den welken in 't jaer 1636 een fraai vierkant gebouw gesticht werd, 't geen in den jaar 1709; de reden is mij onbewust, tot den gronde toe afgebroken is, blijvende niets dan een gedeelte der stalling en ' t bouwhuis; gelijk A.M. zulks in den jaere 1733 na 't leven en 't afgebrooken huis uit een schilderij, daar ter plaatse afgetekend heeft.
Breklikamp of Breklichave (Breklenkamp) ook door A.M. in 't boven gemelde jaar uitgetekend; zie voor op Bentink.
Beverveurde (Bevervoorde) op de uiterste grenzen van Overijssel in 't graafschap Zutphen tussen Diepenheim en Borkeloo, door mij in 1732 uitgetekend; is een slecht lemen boerenhuis, ten dele met een breden maar ruig begroeiden graft (gracht) omvangen.
Diepenheim een groot vlek, ruim een uur ten zuiden van de stad Goor, zeer berucht in de geschiedboeken ten tijde der Utrechtse bischoppen, placht onder zijne eigen vrijheren te staan, die dikwijls met de naam van graven voorkomen, tot dat bisschop Johan van Diest in 1331, deze heerlijkheid, soms een graafschap genoemd, tot de Sticht heeft aangekocht en 't inlijfde stellende hij en zijn navolgers bijzonderen casteleinen, om de burg, die er stond te bewaren en de inwoners te berechten. Waar van elders breder. Dat oude slot door tijdverloop en oorlog, die het zelve menigmaal onder andere Heren en in verval brachten, thans geheel vernietigd zijnde, ziet men er heden een prachtig modern hof; door de Drossaerd (drost) van Twente bewoond; met een ruim voorhof, schone tuinen en dreven, door mij en Cornelis Pronk in 1732 afgebeeld; men ziet van achteren tegen 't huis aan een hogen heuvel; mogelijk uit de puin en aarde van 't oude huis bestaande.
Diepenheim een vervallen landhuis te Westerloo, (Weemselo?) 't Weerselo zal zijn; volgens van de Houves Handvest-kronijk.
Dublink (Dubbelink) niet ver van Delden, noordwaarts, bij de buurschap Azelo aan een beekje.
Effink is een buurschap tussen Rijssen en Goor; waar het adelijk huis Effink in Elsen gelegen is.
Esschede is een havezate in Tubbergen, tussen de steden Almelo en Ootmarsen.
Elzen in de buurschap Essink, tussen Rijssen en Goor.
Enschede een stad op de grenzen van Munster; schijnt voor dezen een kasteel gehad te hebben, want bisschop Rudolf van Diephout verpandt A 1437 geheel Twente met NB. het kasteel van Enschede aan Johan van Welvelde
Evenloo (Everlo) tussen Oldenzaal en Denicamp (Denekamp).
Eversberg een zeer oud huis, waar soms landdagen gehouden werden, is aan de rivier de Regge, tussen Rijssen en Hellendoorn gelegen.
Goor een zeer oude plaats, waarvan de geschiedboeken veel gewag maken; had wel eer zijn eigen graven, magtige Heren; maar is naderhand aan de bisschoppen van Utrecht geraakt, die er een groot hof hadden, 't geen nu weg is; wordt nu 't huis Heeckeren 't huis te Goor genoemd.
Grimbergen een adelijk Landhuis bij Rijssen, op den weg naar Wijrden (Wierden), is door Cornelis Pronk in 1730 uitgetekend.
Graes in de buurschap Azelo, bij 't huis Dublink, tussen Delden en Almelo.
Grootenhuis westelijk van Oldenzael aan den weg naar Almeloo en Borne.
Hachmeule (Hagmolen) is gelegen tussen Goor en Enschede.
Heeckeren een vast vierkant gebouw, met een zeskantig torentje, aan 't Noord Oosten van de Stad Goor gelegen is in 1732 door mij en Cornelis Pronk na 't leven afgeschetst. 't heeft brede grachten en beneden dikke muuren; 't wordt ook wel 't huis te Ghoor genoemd; of nu hier het oude bisschops-hof gestaan heeft en dit huis op deszelfde grondslagen gebouwd zij, is mij niet gebleken; dan heeft wel enigen schijn van de Waerheid en mogelijk heeft men, als meer gebeurt, den naam van Hekeren aan dit Slot gegeven, naar bezitteren uit dit edel geslacht in Overijssel en Gelderland alom nog huiden bekend en beroemd.
Hengelo een huis bij het dorp dezes naam tussen Delden en Almeloo.
Herinkhave of Herinkhof is niet wijd van het klooster Albergen tussen Almelo en Ootmaersen gelegen.
Hertshuis ook Harseveld genoemd is gelegen tussen Denecamp en Lage aan de Dinkel.
Heuw als een adelijk huis in de Handvestkronijk gemeld, zonder aanwijzing waar 't gelegen is.
Hooikink of Hoikink en Hoitink, niet ver van Weerselo tussen Delden en Ootmarsen.
Holten tussen Deventer en Almelo; zie Waerdenburg.
Hulsbeeke te Markelo, bijna tussen Diepenheim en Almelo.
Kattelaar of Kartelaar en Cartelaar aan de weg Delden Rijssen aan de Regge bij Enter
Kennade (Kemnade of Kemna?) is volgens van de Houve een adelijk huis onder 't Schoutampt van Ootmarsen (Ootmarsum).
Keppels Huis Keppels bij Markelo.
Kollendoorn niet ver van Hardenberg; heeft verscheide Leengoederen, Leenkamer; onder 't zelve behoren verscheide catersteden, erven, bossen, venen en veenslagen; is in 1731. openbaar te koop geveild.
Markvelde is een adelijke havezate; mogelijk in de buurschap Markvelde op de grenzen van Zutphen, bijna tussen Goor en Haaksbergen.
Nijenhuis bij Diepenheim, door mij en Cornelis Pronk in 1732 uitgetekend.
Noortdeuningen op de grenzen van 't Bentheimse tussen Denicham en Noorthoorn, door A.M. in 1733 tweesins geschetst.
Oldenhof bij het dorp Markelo, niet ver van Goor.
Oldemole een sierlijk huis in zwaar geboomte, door Cornelis Pronk in 1730 na 't leven afgebeeld, en in onze verzamelingen te beschouwen, is tussen Delden en Enschede gelegen, niet ver van het huis te Boekholt.
Olidam een vervallen huis bij Goor achter 't huis te Wegdam.
Oosterhof een deftig herenhuis nabij Rijssen.
Ootmarsen (Ootmarsum) heeft een oud herenhuis, door Cornelis Pronk in 1730 getekend; behoorde aan 't Capittel te Munster, maar is door de staten genaderd, zie Moonens Deventer chronijk op 't jaer 1636.
Pekkendam een oud heerenhuis bij Diepenheim heeft een begroeiden diepen graft en veel ruigte houtgewas en vruchtbogaerden rondom zich; is door mij en Cornelis Pronk in 1732 getekend.
Rijssen een vlek aan de Regge is van weinig aanzien en vermogen, maar heeft een herenhuis.
Saasveld van ouds Satersloo genaamd, is een oud grof gebouw; door Cornelis Pronk in 1731 geschetst, tussen Almelo en Oldenzael.
Scherpenzeel een vermakelijke havezate, op den kant van een beekje, even buiten Ghoor aan de weg na Markel gelegen, is door mij in 1732 getekend.
Singrave bij Denecamp, een modern gebouw door Cornelis Pronk in 1731 getekend.
Stuivelaer Stoevelaar of Stouvelaer bij Goor aan den weg na Markel, en den Herickerberg gelegen, door mij in 1732 getekend.
Twikkeloo (Twickelo) een zeer aanzienlijk slot even buiten Delden, van oude jaren vermaard, zijnde de edelen van Twikkeloo onder de oudste en machtigste heren van dit gewest beroemd geweest; 't slot behoort nu aan een graaf van Wassenaer die het met veel hoven en bloemtuinen versiert en 't huis zelve in luisterrijken staat gebracht heeft; onze verzameling is verrijkt met twee nauwkeurige tekeningen van dit deftig huis in 1730 door Cornelis Pronk na 't leven gedaan.
Veenebrugge in de Overijsselsche kaarte als een schans uitgedrukt, legt ruim een half uur gaens zuidoostwaerds van Hardenberg, aen de Hardenberger Heide; is van ouds een sterkte geweest, tot beveiliging der omliggende landen; waar de bisschoppen van Utrecht een kastelein aanstelden als onder anderen te zien is op 't jaar 1500 wanneer bisk Fred van Baden, dit Casteleinschap, door de Heren van Uiterwijk, ten tijde van zijnen voorzaat, als ambtlieden bediend, aan Jacob van Uiterwijk tot een Erfkasteleinschap schonk. zie Moonen Chron. v. Deventer.
Waerdenburg of Waardenburg anders genoemd het huis te Holten, is gelegen bij het dorp Holten, tussen Deventer en Rijssen. Moonens Devent: chron. op de jaren 1401 en 1447.
Weechelo gemeenlijk Wechel, een buurschap even buiten Deventer waer een herenhuis staet of gestaen heeft van 't welke onder anderen Moonen Devent: Chron: aldus A. 1540. is de hof te Weecheloo van de o 22 Keizerlijke Majesteit aen de Stad Deventer voor 1200. goudguldens verpand.
Weemseloo of Weemsel, tussen Almelo en Ootmarsen, niet wijd van 't klooster Albergen, aen een beekje gelegen, in de nabuurschap van 't huis Hoikink.
Wegdam Weckdam, of Weekdam, een herenhuis bij Ghoor in 1732 door mij na 't leven getekend.
Weldam een treffelijk gesticht, in ruime gragten, boomrijke dreven en vruchtbare tuinen gelegen, tussen Ghoor en Diepenhem, is door mij en C.P. in 1732 getekend, behorende toenmaels aen den baron van Ripperda.
Weleveld een oud ruim Slot, tussen Almelo en Oldenzael, door C.P. in 1730 na 't leven afgebeeld; en in onze verzamelingen te beschouwen.
Weggestapele een plaats bij Bathmen, waar een stenen Slot heeft gestaan volgens G. Dumbar Besch. van Deventer dit behoort onder Salland.
Wermeloo of Warmeloo, een oud adelijk huis bij Diepenheim door Cornelis Pronk en mij in 1732 getekend. Prins Bernhard kocht het Warmelo voor zijn moeder.
Westervlier een adelijk huis tussen Diepenheim en Borkeloo (Borculo), aan de Schipbeek en de grenspalen van Zutphen.