Hertog Johan Casimir
1543-1592
Bevelhebber van het Duitse leger in de Nederlanden
 |
 Hertog
Johan Casimir van de Palts doet na de dood van zijn vader, Frederik de
Vrome, een poging het Spaanse leger uit de Lage Landen te verdrijven.
Hij trekt naar Zutphen waar zijn leger in juli 1576 kwartier maakt. Johan
Casimir wil godsdienstvrede, net zoals in Frankrijk, Zwitserland, de Duitse
staten en Polen. Hij is lange tijd bevelhebber van de Duitse troepen in
de Nederlanden.
In werkelijkheid
wordt de chaos in de Lage Landen alleen maar groter. Johan Casimir hoopt
diep in zijn hart samen met Willem van Oranje de scepter te zwaaien in
de Nederlanden en de Palts.
|
Don Juan wil
verhinderen dat de legers van de Staten-Generaal en Johan Casimir zich verenigen.
Hij valt het Staatse leger aan in  Brabant
bij Rijmenam. Onder aanvoering van de 'overgelopen' generaal Bossu,
ook bekend als de moordenaar van Rotterdam, verslaat het Staatse leger op
31 juli de troepen van Don Juan. Het leger van Johan Casimir is bij Mechelen
aangekomen. De aanvoerder is vervolgens met een klein aantal soldaten naar
Gent doorgereisd. Johan Casimir bezoekt met zijn secretaris Beutterich op
10 oktober Datheen die op verzoek van de Synode predikant is geworden in
Gent. |
|
|
Afbeelding
boven:
De keurpalts (groen) met de hoofdstad Heidelberg. De universiteit van
de stad was een tijdlang het centrum van het calvinisme.
|
|
Het
calvinisme in de Palts
Frederik
de Vrome, keurvorst van 1559 tot 1576, maakt van de Palts
een calvinistisch land. De mensen krijgen zware boetes opgelegd
als ze in het openbaar vloeken. De keizer wil tegen de invoering
van het calvinisme optreden, maar twee lutherse staten, Saksen
en Württemberg, steunen de keizer niet.
De universiteit van Heidelberg is een belangrijk instrument van
Frederik om het calvinisme te verspreiden. Een van de meestgedrukte
boeken van de wereld is de Heidelberger Katechismus dat in opdracht
van Frederik is gedrukt. Zijn zonen Johan Casimir en Cristoffel
steunen Frederik. De oudste zoon, Lodewijk, is echter luthers.
|
|
|
Datheen
laat zich op de kansel hatelijk uit over Van Oranje. 'De prins verandert
zo makkelijk van religie als van kleding', sneert hij. Hij zou zelfs
helemaal niets om religie geven. Er zijn dan al achttien predikanten
in Gent actief. Op 11 november 1576 waarschuwt de Engelse gezant Davison
Johan Casimir. De koningin, die de troepen van Johan Casimir betaalt,
is ontevreden over zijn optreden in de Lage Landen.
Misdaad
Op 2 december onthalen Johan Casimir en Hembyze Willem van Oranje en
Jan van Nassau met veel eerbetoon in Gent. Ryhove en Hembyze
hebben op dat moment een geschil en de prins moet dat oplossen. Tijdens
de maaltijd bij Johan Casimir laat de prins zich zeer negatief uit over
Beutterich, die hem een atheïst heeft genoemd. Beutterich is volgens
de prins 'een boef en een schandalige schelm'. 'Als hij mij een gek
had genoemd had ik niets gezegd. Maar zulk een misdaad op me te leggen
en mij van u af te trekken lijkt nergens op'.
Wanneer
de vader van Johan Casimir, Frederik
van de Palts, in 1576 sterft neemt de oudste zoon Lodewijk het roer
over. Hij gooit alles wat calvinistisch is het land uit. Op 29 maart
1578 sticht Johan Casimir een nieuwe calvinistische hogeschool in Neustadt,
het Collegium Casimirianum. Tot 1584 is Neustadt universiteitsstad.
Rechts:
Paltsgraaf Johan Casimir, gravure van T. Stimmer uit 1578. Hij is hier
als krijgsman afgebeeld in zijn harnas. Linksboven het wapen
|
 |
|
Op 19 januari
1579 verlaat de prins Gent. Ook Johan Casimir en Beutterich verlaten
de stad. Ze gaan naar Engeland en keren daarna terug in de Palts. Johan
Casimir raakt in zijn eigen staat verwikkeld in een nieuwe strijd in
het Keulse gebied van het Rijnland. Zie: Adolf
von Neuenahr.
Hij kan
Vlaanderen daarom in 1583 niet te hulp schieten. Hembyze wordt medio augustus
1583 tot schepen van Gent gekozen op het moment dat hij nog in Frankenthal
(Palts) woont, waar veel vluchtelingen uit de Lage Landen verblijven.
De verbannen Hembyze wordt daarom teruggehaald naar Gent.
|
|
 |
Vanuit het
voormalige slot van Heidelberg (links) heb je een uitstekend uitzicht over
de stad en de universiteit. |
|
Groot
verbond
Johan Casimir steunt met een leger de aartsbisschop van Keulen, Gebhard
Truchsesz, die ook is overgegaan naar het nieuwe geloof. Er ontstaat
een groot protestants verbond langs de Rijn. De meerderheid van de keurvorsten
in protestants. Op 12 oktober 1583 sterft Lodewijk, die na de dood van
Frederik de Vrome, de scepter zwaaide in de Palts.
Johan
Casimir laat onmiddellijk de Keulse zaak in de steek en snelt naar Heidelberg
om de voogdij van Friederich IV, het zoontje van Ludwig, op te eisen.
De universiteit van Heidelberg krijgt weer calvinistische professoren.
Maar de Keulse oorlog loopt ongustig af voor Johan Casimir en Adolf
von Neuenahr. Willem van Oranje krijgt (helaas) gelijk.
|
 |
Bronnen:
www.sino.uni-heidelberg.de /students tjuelch Stadtgeschichte Kalvinismus.htm
Universiteit Heidelberg
www.lautringer.de Kaiserslautern Ein verlorenes Pfalzgraf Johan Casimir
A.P. Bijk, een Prince van Oraengien
Links:
Johan Casimir van de Palts, bevelhebber van het Duitse leger in de Nederlanden
in de tweede helft van de zestiende eeuw.
|
|