Kapitein
Jacob Blommaert
(1534
Pamele - 4 oktober 1572 Oostwinkel)
Nakomelingen
van zijn strijders bevolken de Geuzenhoek in Oost vlaanderen
Verreweg de meeste inwoners van België zijn rooms
katholiek. Er is echter een piepkleine protestantse enclave bij Oudenaarde
aan de Schelde. De gemeenschap krijgt de intrigerende naam de Geuzenhoek.
De bewoners zijn nakomelingen van de bosgeuzen van Jacob Blommaert (1534-1572).
Deze kapitein was actief bij de inname van Den Briel op 1 april 1572 en
van Vlissingen 6 april 1572. De watergeus voert in zijn geboortestreek, Oost Vlaanderen,
daarna een guerrilla a la Robin Hood. Vanuit de dichtbegroeide wouden overvallen zij Spaanse
soldaten. Blommaert is misschien wel de bekendste bosgeus en dat komt door een bijzonder verhaal.
|
|
|
Protestantse
bendes in Zuid-Oost Vlaanderen maken de Spaanse soldaten het leven zuur.
Net als de watergeuzen in het noorden van de Nederlanden worden
zij de bosgeuzen genoemd. Ze zijn berucht. Ze houden zich schuil in de dichte wouden. Een belangrijke leider is Jacob
Blommaert (zie afbeelding). In 1572 verovert hij op verzoek van Willem
van Oranje Oudenaarde. De opstandelingen zijn trots. De geboortstad van landvoogdes Margaretha van Parma is in hun handen.
Links:
De Onze Lieve Vrouwekerk van Pamele ligt vlakbij Oudenaarde. De kerk
is gebouwd tussen 1234 en 1268 en is beroemd om haar Scheldegotiek.
|
De Geuzenhoek,
de veelgebruikte naam is Korsele (Corsele), ligt in de gemeente Horebeke
die 2000 inwoners telt. De Geuzenhoek die in 1554 zou zijn gesticht,
staat als de oudste protestantse gemeenschap van België bekend. Er wonen
zo'n 200 mensen en één dominee. Er zijn nog twee protestantse kerken;
een kerkhof met een grote treurbeuk en een gedenksteen van koning Willem
l. De onderwijzerswoning is het geboortehuis van de schrijver Abraham
Hans (1882-1939).
Maarten Luther
heeft al rond 1520 aanhangers in rond Oudenaarde. Zwitserse wevers introduceren
er rond 1550 het radicale calvinisme. De Spanjaarden treden keihard op tegen deze 'ketters'. De katholieke machthebbers verbranden of onthoofden
hervormers. Sommigen gaan naar de Spaanse galeien. Vrouwen en kinderen
worden als slaven verkocht. De streek raakt leeg. Uit angst voor de
inquisitie vluchten sommige aanhangers het bos in of naar het vrije
Zeeland.
Jacob
Blommaert, op de wereld gekomen in Pamele bij Oudenaarde, hoort
bij de rijkste tapijtwevers in zijn geboorteplaats. Blommaert voert
een guerillaoorlog tegen koning Philips.
|
De calvinistische
aanhangers in België leefden eeuwenlang teruggetrokken in de Vlaamse
Ardennen. Pas door ingrijpen van de Nederlandse koning Willem 1 kreeg
de gemeenschap in Korsele (Geuzenhoek) toestemming een eigen begraafplaats
in te richten.
|
|
Hij terroriseert
met zijn mannen de Spaanse troepen vanuit de bossen in de omgeving. In 1569
leven Calvinisten in veel plaatsen rond Oudenaarde: in Berchem, Etikhove,
Kerkem, Leupegem, Maarke, Mater, Melden, Nukerke, Schorisse, Sint-Maria-Horebeke
and Zulzeke.
De
Geuzenhoek is een gehucht. Er wonen zo'n 200 mensen. Zij zijn
nakomelingen van de bosgeuzen van Jacob Blommaert.
|
Kaart
Links: Oudenaarde aan de Schelde ligt centraal tussen Rijssel, Robeke,
Kortrijk, Gent, Aalst en Bergen (Mons), waar Lodewijk van Nassau
wordt belegerd.
|
Jacob Blommaert
is erbij wanneer de geuzen in 1572 Den Briel innemen. Hij is
kapitein en bevrijdt enkele dagen na Den Briel, Vlissingen (6 april).
Willem van Oranje vraagt Blommaert de Spaanse troepen te verjagen uit
zijn geboortestad rond Oudenaarde.
De reis
gaat via Oosterweel bij Antwerpen naar Oudenaarde, zijn geboortestreek.
Het lukt Blommaert, die dan waarschijnlijk het nieuws over de Bartholomeusnacht
net heeft gehoord, met zijn legertje de stad op 7 september 1572 binnen
te trekken. Hij vormt een regering met lutheranen, calvinisten en wederdopers.
Vier of vijf katholieke priesters worden in de Schelde gegooid en verdrinken.
Bestuurders worden opgesloten.
Willem van
Oranje, op weg naar Bergen om zijn broer Lodewijk van Nassau te ontzetten,
verovert Mechelen en Dendermonde. De grote steden, Antwerpen, Brussel,
Brugge, Leuven en Gent blijven de koning trouw. Alva ontwijkt met zijn
leger een gevecht met Van Oranje. Een camisado (nachtelijke aanval) wordt
de prins bijna noodlottig.
|
Horebeke
ligt in de Vlaamse Ardennen in de omgeving van Zwalm en bestaat
uit de deelgemeenten Sint-Maria-Horebeke en Sint-Kornelis-Horebeke.
Horebeke heeft een oppervlakte van 1121 hectare en is met zijn 1900
inwoners de kleinste Vlaamse fusiegemeente.
De
streek is bekend om zijn vergezichten, uitgestrekte weilanden, een
aantal wind- en watermolens (zoals de Tissenhove- en Moldergemmolen)
en de Geuzenhoek (Korsele) die zich op een paar kilometer van de
Horebeekse dorpskom bevindt.
|
|
|
Slechts een
week of zes regeert Blommaert over de oude scheldestad. Onenigheid tussen
de bewoners versnelt de ondergang wanneer Spaanse troepen onder leiding
van de hertog van Alva in aantocht zijn. Zij nemen Oudenaarde, de geboortestad
van Margaretha van Parma, in en Jacob Blommaert vlucht opnieuw.
In Oostwinkel
bij Eeklo tussen Brugge en Gent wordt hij op 4 oktober vermoord. De schuilplaats
waarin hij zich bevindt wordt in brand gestoken. Zijn legertje keert na
omzwervingen terug in de omgeving van Oudenaarde en terroriseert de Spanjaarden
vanuit de bossen bij Korsele. Hun nakomelingen, trouwe calvinisten, vormen
nu de bewoners van de Geuzenhoek. (bron: http://www.deruyver.net/flanders/korsele.html De
Ruyver)
Links:
het stadhuis van Horbeke
|
Tussen 1572
en 1582 is Aalst en omgeving slagveld tussen opstandelingen en muitende
Spaanse troepen totdat Oudenaarde op 5 juli 1582 defenitief in handen
van Spanje valt. (bron http://www.deruyver.net/histories/protestants.html De
Ruyver). Al braken er betere tijden aan, eeuwenlang werd het protestantisme
in Korsele als een vijandige leer beschouwd. Vaak moest er in het geheim
gekerkt worden. Het oude kerkje in Horebeke, eigenlijk een boerderij,
getuigt ervan. Het bestaat nog steeds en is nu gemeenschapsruimte.
Doden Zelfs de
doden vinden geen rust. Pas onder koning Willem I kan een eigen kerkhofje
worden aangelegd. In de muur ervan verwoordt een gedenksteen van de
dank. 'Zelfs na hun dood zorgt Willem I Koning der Nederlanden voor
zijne onderdanen', staat er te lezen. De dodenakker ligt bij het oude
kerkje en het nieuwere kerkgebouw. Op nogal wat grafstenen lees je de
naam Blommaert. Jacob Blommaert geldt nu als een beroemde rebellenleider.
Zijn zoon, Pauwel Blommaert, is in 1611 eerste griffier van de Staten
van Zeeland. (bron: dominee Blokland van Korsele).
|
Meer
dan vier eeuwen heeft een kleine protestantse enclave rond het Vlaamse
stadje Horebeke gruwelijke vervolgingen, armoede en discriminatie
weten te overleven. Vooral dank zij steun uit Nederland, onder meer koning Willem I. Geloof,
predikanten en geld moesten langs smokkelroutes door Spaanse
gebied naar Horebeke gebracht worden. Na de Spaanse pletwals waren
amper zeven georganiseerde kerken overgebleven in de streek van
Oudenaarde.
Deze
hervormden woonden in schamele hutten in een dunbevolkt en moeilijk
toegankelijk, moerassig gebied. Zij waren arm of onvoldoende ondernemend
om de grote stap naar het vrije noorden te wagen en probeerden te
overleven door vooral niet op te vallen en door zich af te zonderen.
Een beetje zoals de vervolgde Hugenoten in Frankrijk die zich in
hun 'desert', in hun geestelijke woestijn, terugtrokken. Van Lodewijk
van Nassau kregen de calvinist in België de schuilnaam 'De Vlaamse
Olijfberg'.
|
|
|