Presentatie Tachtigjarige Oorlog verwoest Twente voor Nivon Hengelo Heel andere avond voorgesteld. Quiz Trein |
 |
 |
Herberg (heer of leger bergen) Vernaggelen Spieker speicher Spica (korenaren) |
 |
Landweer Baokman De man die het baken bediende |
| Haagbeuk gebruikt voor de begroeiing van de landweren, sleedoorn ook Harrekop Limburgs dialect voor haagbeuk Hagen Bij Borne maakten de Hagen deel uit van de landweer Haelboom Slagboom Hamei Hek, slagboom Hekkert en hakkert, iemand die het bedient Hekman Verwijst naar het hek dat de landweer afsloot in tijden Hekjan Idem Heldenboom Slagboom |
 |
 |
Keer is een toegangsweg in een zigzag werd ook wel een ‘keer’ genoemd Kloppershoek verwijst mogelijk naar het slaan op een houten plank bij onraad Kloppersstege Idem Kiekert verwijst naar kijken of uitkijken Kiekoet Idem Kiek over Idem Kiekebeeke Idem Kijk aan de dijk Idem Kijk in ’t veld Idem Kokenberch verwijst naar een plaats waar terechtstellingen plaats vonden Kipboom verwijst naar een slagboom die de landweer afsloot bij gevaar. Klaphek Slagboom of versperring Klappe Idem Kloppenberg Plank met een hout om kloppend signaal te geven Koerhuis ‘Koeren’ is waarschijnlijk een verbastering van het latijnse curare en eveneens een verwijzing naar uitkijken. Koerboemhuizen Koldehof Kolde is mogelijk een verbastering van het Twentse woord göllen dat hetzelfde betekent als gillen of schreeuwen. Ook hier is mogelijk een verband met waarschuwingen in tijden van nood. Koldewey idem |
| Kroasgenberg ‘Kroasgen’ betekent in het Twents iets als roepen en heeft dus een
vergelijkbare achtergrond. Kroep-in / onder Duidt op een sluipweggetje in of door de landweer Kwekkeboom Lamberswal Lankgraaf Lankerd Lanterd Lanthek Landewers Lannever Lanneverman Lanneversgat Een walopening Lammers Een verbastering van Lannevers Muldersslag Slagboom bij een molen Ouverberg Auvermannetjes zijn kabouters / aardmannetjes De Paal kan duiden op grenspaal maar ook schanspaal of pallisadering Paolboer Idem Pakop Slagboom of versperring |
 |
 |
 |
Pas Is een doorgang Pasop Wijst op waken bij de landweer in tijden van gevaar. Of een klein draaihekje in de landweer, in t westfaals Schnap-op / Schnap-auf Poortbulten Kan verwijzen naar een doorgang in een landweer. Poortstraat Idem Poorthuis Idem Raescheidinghe Raai, rade of ra als aanduiding voor grens Roophoes verwijst ook weer naar een waarschuwing in tijden van gevaar. Runneman Bediener van een runneboom, een slagboom Rupert Idem Rufbaer Idem Ru(/o)n(ne)boem kan verwijzen naar afsluitbare doorgang in de landweer. |
| Slagboom, slaghekke, slagman, slotman, slotboom Sluitersveld Idem Sluter idem Steeg Stegel Stock verwijst mogelijk naar een stok waarop een wachtpost kon zitten of een baken als waarschuwing bij gevaar. Of als staak in de grond, ten teken dat er tol werd geheven Stockman Idem Stockhorst Idem, Horst is Haar-sete, een stuk grond, hoog en droog gelegen Storksnust Idem, ooievaarsnest? uitkijkpost Tolkamp werd tol geheven Toorneman Trekop Slagboom of versperring Tutershuske is een verblijf voor de wachter of ‘tuter’ die het gebied ‘aftuurde’. Valderen Vallum? wal in het latijns Veldboom Slagboom Veeweg toegangsweg voor vee door de Landgraaf Vredebaer een vrede kon zowel een wal, een sloot als een kasteel zijn verdigingswerk De Wachte, wachtboer, wWachthuis verwijst mogelijk naar wachthuis. Wachtendonk Idem Wachtboer kan verwijzen naar de boer die de sleutel beheert van de doorgang. ‘t Wal Walboom Slagboom Weersloot De Wochte |
 |
 |
Belangrijke oude kastelen en huizen aan de Azelosebeek, Drienerbeek, Berflobeek, Bornse beek in het hart van Twente. |
 |
| Twente tussen Regge en Dinkel tussen moerassen en gevaarlijke veengebieden. |  |
 |
De belangrijkste routes in de zestiende eeuw.Tussen Regge en Dinkel waren slechts enkele passages, voordes, zoals Coevorden, de veer bij Rijssen en de Grimberg, de Losserbrug in de Dinkel en de bandijk in Goor. |
| De hoogtekaart van Twente met de belangrijkste plaatsen in de Middeleeuwen. |  |
 |
|
Er zou weinig worden gevochten: (Printjes laten zien) 8 A4tje alle slagen in de Tachtigjarige Oorlog Het had weinig gescheeld of Twente zou onderdeel zijn van het koninkrijk België Het had maar een haar gescheeld of Twente hoorde bij België. Twente was een van de laatste streken in het tegenwoordige Nederland die overging in Staatse handen. De calvinisten werden er de baas. Maar het katholicisme, de carnaval en de bougondische leefwijze in Twente doet al veel langer vermoeden dat de streek veel meer bij Brabant hoort dan bij Holland.
|
Terug naar 1544 Prins Hendrik, de stedendwinger, verovert Oldenzaal pas in 1626. Nog steeds is de voormalige vestingsstad in het nieuws. Elk jaar beoordeelt het weekblad Elsevier de 430 Nederlandse gemeenten op woongenot, voorzieningen en omgeving. In 2010 staat Oldenzaal landelijk op de 25e plek. In Overijssel staat Oldenzaal op nummer 1. Op borden in de oude Twentse stad staat trots Oldenzaal Hanzestad. |
 |
 |
Oorzaken van de opstand (revolutie als drie voorwaarden): - Hervormingen kerkelijk gebied (meer bisdommen o.a. Deventer). |
Oorlog is niet bijzonder. Oorlog vaak gezien als een normaal economisch bedrijf en noodzakelijk kwaad. Soldaten Alva Aantal Spaanse soldaten in de Lage Landen |
 |
 |
Willem van den Bergh Twente vier maanden in handen van de geuzen. Het geweld begint in Twente rond Pasen 1572, ongeveer tegelijkertijd met de verovering van Den Briel door de watergeuzen. Talloze voetknechten trekken door Twente richting Den Briel en richten voor honderd daalders schade aan.
|
| Rond Pinksteren trekken opnieuw voetknechten door Twente. Zij zijn in dienst van de koning en gaan op weg naar Utrecht. De knechten overnachten in het klooster van Albergen en richten voor 55 daalders schade aan. 'Alle cellen lagen vol en de kruisgang kon ze nauwelijks bergen', aldus een getuige. Geuzen plunderen kasteel Saterslo. Verovering van Lingen mislukt en het terugkerende geuzenleger perst de kloosterlingen geld af. Het klooster Albergen wordt keer op keer overvallen door vendels soldaten uit Enschede en Oldenzaal tot er niets meer te halen is. |  |
 |
Graaf Willem van den Bergh is met zijn leger in de eerste dagen van 1572 in Goor op weg naar Oldenzaal wanneer hij Enschede brandschat (losgeld eist). Johan Muller (Mulert?) laat dit vastleggen in de stadsprotocollen ondertekend door burgemeester Herman van Beckum en rechter Gert Brandt. Van den Bergh leidt in de zomer van 1572 een leger van 5000 soldaten (bron: Vandenberg.za). Hij verovert grote delen van Gelderland en Overijssel. Bredevoort wordt deels verwoest en hij bezet Doetinchem en een aantal stadjes in Twente, waaronder Ootmarsum waar hij zich vestigt in de commanderie van de ridderlijke Duitse Orde Sint Jan, de hospitaalridders . Het gebouw raakt zwaar gehavend. De Staatsen plaatsen de commanderie op een zwarte lijst wegens heulen met de vijand. De hertog van Brunswijk, in Spaanse dienst, verjaagt de geuzen in november van 1572. Deken van Oldenzaal: Elk jaar processie De wonderbaarlijke bevrijding. |
| Robert van Ittersum in een uniform van Spaanse orgine gaat in 1579 over naar de opstandelingen, zoals meer adel uit Twente doet in die tijd. Ze sluiten zich aan bij de Unie van Utrecht. |  |
 |
Enorme afstanden legt Hohenlohe op paarden af in Nederland en Duitsland. Hohenlohe is enige tijd de hoogste officier in dienst van Willem van Oranje. |
| 1574 en 1575 plunderingen in Gelderland, Twente en Salland door afgedankte, slechtbetaalde en ontevreden Duitse soldaten die bij Alkmaar actief waren voor Spanje. 1577 Duits garnizoen dreigt Deventer in brand te steken als stadsbestuur niet snel salarissen betaalt. Stadszilver wordt omgesmolten. 1578 Gevechten om Deventer houden maanden aan. (Rennenberg, Hohenlohe, Kornput, Sonoy verjagen met 2300 soldaten garnizoen in Spaanse dienst van 600 man) 1579 Deventernaren bang dat Spanje de stad wil heroveren. |
 |
 |
Afgedankte troepen van slag bij Deventer en ruiters van Kurbach plunderen Salland en Twente. Getroffen boeren organiseren zich, huren soldaten en sluiten zich aan bij dit legertje. Zij noemen zich de Desperado's (ze kennen al aardig Spaans). Hohenlohe voelt zich kennelijk bedreigd en vechten tegen de boeren. De Staten van Overijssel bemiddelen en er komt eind december 1579 een bestand. Maar wanneer de boeren een schans bouwen bij Raalte valt Van Hohenlohe onmiddellijk aan. Op 12 januari 1580 verslaat Hohenlohe de desperaten. |
| Overijssel mobiliseert de bevolking tegen Van Hohenlohe. De Staten van Overijssel schieten de boeren op 13 januari te hulp. Weerbare mannen moeten compagnieën vormen. Ze moeten vechten tegen soldaten die hun gebied binnendringen. De commandanten vallen onder bevel van de drosten (Eggerik Ripperda en Goossen van Raesfelt, beide relaties met een Van Twickelo). Ook de leden van de ridderschap (de adel) sluiten zich met hun mannen aan bij de boeren. Het boerenleger verzamelt zich bij het dorp Wijhe waar zij versterking krijgen uit Kampen, Zwolle en Deventer van respectievelijk ongeveer 50, 50 en 100 mannen. Het nieuwe verbond houdt maar een paar dagen stand. Jan van Nassau, de stichter van de Unie van Utrecht, wijst de staten van Overijssel op hun onmogelijke situatie. In feite zijn de staten van Overijssel in de oorlog met de Unie van Utrecht, de andere partijen in de Lage Landen. Hij schrijft ook aanwijzingen te hebben dat Spanje de boeren opstookt tegen de staten van Overijssel. Overijssel moet nu kiezen voor of tegen de opstand ofwel meedoen aan de Unie van Utrecht tegen Spanje of niet. |  |
 |
De Staten kiezen eieren voor hun geld en zoeken toenadering tot Van Hohenlohe. Maar de boeren gaan door en verjaren Hohenlohe in februari. De spanning neemt toe. Rennenberg komt in conflict met extreme calvinisten in Friesland die het katholicisme willen verbieden. Willem van Oranje is in Elburg om problemen op te lossen. Geruchten doen de ronde dat Rennenberg wil overlopen naar Spanje.
|
| Rennenberg schrijft Willem van Oranje dat hij de vijand goed aan kan. 'Ik heb geen hulp nodig'. Maar Rennenberg die de Unie van Utrecht niet ondertekent, loopt de volgende maand (begin maart 1580) over omdat er van godsdienstvrede niet veel terecht komt (Sonoy en Jan van Nassau zijn strenge calvinisten). Enkele spionnen waarschuwen Willem van Oranje die troepen stuurt. De hel breekt los. Entens, de staatse bevelhebber van de Friese troepen, is op de hoogte en trekt op naar Groningen waar Rennenberg zit. van der Kornput en Us Heit (Willem Lodewijk van Nassau) omsingelen Groningen. Entens komt om. Hohenlohe weigert de leiding op zich te nemen. Escheda of Eschede uit Tubbergen neemt commando over. Spaanse soldaten verwoesten zijn huis in 1582 en staatsman Schaepman komt hier ter wereld in 1845. |
 |
