De
slag bij Heiligerlee
23
mei 1568
Het motto van het
korps Commandotroepen,
nunc aut nunquam 'nu of nooit', is ontleend aan de slag bij Heiligerlee. Lodewijk van Nassau, de radicale
broer van
Willem van Oranje, verslaat Spaanse troepen, nadat hij de vijand in een
hinderlaag heeft gelokt. Waalse scherpschutters spelen een belangrijke rol bij de overwinning evenals een moeras waarin de vijand terechtkomt.
Maar de jongste broer van Lodewijk,
Adolf van Nassau (afbeelding rechts) sneuvelt op 27-jarige leeftijd. De Tachtigjarige
Oorlog is begonnen.
|
|
|
Lodewijk
van Nassau krijgt op 6 april 1568 opdracht van Willem van Nassau, heerser
van het staatje Oranje, een leger te werven. Het legertje van Lodewijk,
twaalf ruiters en zeventig infanteristen, passeert op 22 april 1568 bij
Bunde de grens tussen Oost-Friesland (nu Duitsland) en Groningen en bereikt
een dag later met het inmiddels tot 300 man aangegroeide leger de versterking
Bellingwoude.
Grietman Homme Hettinga van Baarderadeel, Lancelot van Brederode, halfbroer van de Grote Geus, en Bartholt Entens van Mentheda zijn van de partij. Lodewijk verjaagt met zijn troepen op 24 april Spaanse soldaten
uit het strategische belangrijke slot in Wedde. Wedde wordt het voorlopige
hoofdkwartier. Vrijwilligers trekken naar Wedde en Willem van Oranje stuurt verse troepen. Lodewijks leger
groeit op 27 april tot zo'n 700 man.
Links:
Adolf van Nassau sneuvelt. Zijn paard slaat op hol en hij belandt tussen
Spaanse soldaten.
|
Begin mei
1568 voegt zijn broer Adolf van Nassau zich ter hoogte van Winschoten
met ruim 200 ruiters bij hem. Veel ruiters vochten enkele weken eerder mee bij Roermond en Dalem (Daelhem). Onder hen Joost van Schouwburg, de graaf van Hoogstraten en Lumey. Gezamenlijk gaat de reis naar de versterking
Appingedam.
In Appingedam
groepeert zich het leger vanaf 2 mei. Jan
Abels uit Dokkum en Jan Broeck uit Amsterdam schieten te hulp met schepen vol munitie en voedsel uit Emden te hulp. Op 7 mei is Aremberg nog in Arnhem. De
voorbereidingen voor een beleg van de stad Groningen begint. Op 20 mei
1568 zijn daar Spaanse troepen onder commando van graaf Aremberg aangekomen.
Ze wachten op versterking die vanuit het zuiden onderweg is.
Legenda
Rode lijn = geuzenleger van Lodewijk van Nassau Gele
lijn = Spaanse leger onder de graaf van Aremberg De meertjes zijn
(van boven naar beneden naar rechts achtereenvolgens) Het Schildmeer en
het Sappemeer. Kruis: klooster Heiligerlee en Wittewierum, Kerk zijn kerkdorpen
en bv Bellingwoude en Winschoten zijn versterkingen.
|
|
|
|
Het is 21 mei. Bij het klooster
van Wittewierum stuiten troepen van Aremberg op soldaten van Lodewijk
van Nassau. Van Nassau trekt zich terug.
In de nacht
van 22 op 23 mei gaat Lodewijk met zijn leger naar Winschoten. De troepen
van Aremberg achtervolgen hun overdag. Lodewijk zoekt een plek voor een
hinderlaag. Bij het klooster van Heiligerlee vindt hij een geschikt terrein.
Dezelfde dag nog vechten de vijanden, die over ongeveer evenveel mannen
beschikken, een verbeten strijd uit. De slag duurt slechts twee uur; van
zeven uur tot negen uur 's avonds.
De troepen
van Aremberg komen vanuit Winschoten. Het leger van Lodewijk van Nassau
splitst zich in drieën en neemt de troepen van Aremberg in de tang. De
Spanjaarden worden in de moerassen gedreven, zuid-oostelijk van Winschoten.
De hulptroepen voor Aremberg uit Coevorden komen te laat. Ongeveer 1700
Spaanse huursoldaten komen om. Lodewijk zou slechts veertig man verliezen.
Links:
het monument in Heiligerlee verbeeldt de wil van het Nederlandse volk
dat de bezetter op de knieën dwingt. Op het monument staat: 25 mei
1568. De eerste zege in de Tachtigjarige Oorlog voor de vrijheid der Nederlanden.
|
|
De eerste
veldtocht in opdracht van Willem van Oranje op Nederlands grondgebied die is gewonnen. Het
doel is een volksopstand te ontketenen tegen het Spaanse gezag. De graven
Lodewijk en Adolf van Nassau doen met 3000 infanteristen en 300 ruiters
een inval in het noorden. De veldtocht mislukt. Het
komt niet tot een algemene volksopstand. Lodewijk van Nassau wordt na enkele
weken al weer het land uitgejaagd. Direct na de nederlaag laat de hertog van Alva mensen terechtstellen op de markt in Brussel: Gijsbert en Dirk van Bronckhorst en Batenburg, Jan Blois van Treslong, Filips van Wingle, Pieere d' Andelot en Jacob van Ilpendam, secretaris van de Grote Geus. De volgende dag beklimt Jan van Villers het schavot en op 5 juni volgen Egmond en Hoorne. Boven: Slag bij Heiligerlee. Helemaal
links Winschoten. bron: koniek van de Opstand in de lage Landen, 1555-1609.
Diederik van Sonoy komt op 17 juni met een leger met 1300 geweren uit Wezel. Lodewijk van Nassau geeft Sonoy opdracht de schepen van Abels en Broeck tot een vloot om te vormen. Op 1 juli 1568 is het instituut watergeus geboren wanneer de eerste commissiebrief is getekend. Zij verjagen de schepen van Boschhuyzen.
|
Graff Ludwich
wie ein Khuener heldt
Zu Groningen sich gab ins feldt
Da der von
Arnbergh und seine bendt.
Von ihm erschlagen und zertrent
Sexstuck geschurz
sampt allehadt
Gelt, pferdt, wagen und Proviandt.
Erobert hat,
zur selber frist.
Graff Adolf auch erschlage ist. onderschrift
afbeelding boven
|
Zie
ook slagen en landgangen
|
|