Nicolaas Ruychaver, poorter van Amsterdam, staat bekend als gentleman-geus. Hij is gezagstrouw en maakt zich niet schuldig aan wreedheden. Ruychaver stamt uit een rijke Haarlemse familie en de mannen van zijn vendel zijn geen muitzieke, plunderende buitenlandse huurlingen, maar voornamelijk Hollanders waarvoor de bevolking minder te vrezen heeft.

Wapen van de familie Ruychaver: In blauw een leeuw van zilver en een vrijkwartier van blauw, beladen met een pijlenbundel van goud, aan de voet vergezeld van twee toegewende vogeltjes van hetzelfde.

Rechts: Vermoedelijk is dit Nicolaas Ruychaver. Goltzius die net als Ruychaver uit Haarlem komt, maakte de gravure.

Amsterdam heeft al drie schepen naar het Vlie tussen Vlieland en Terschelling gestuurd om deze belangrijke nauwe doorgang veilig te stellen voor aan- en afvarende schepen naar de Zuiderzee (Amsterdam en de IJsselsteden). Deze schepen uit Amsterdam verjagen de geuzenkapiteinen Ruychaver, Menninck en Van Troyen.

Admiraal Lumbres krijgt van Willem van Oranje opdracht de groepjes geuzenschepen samen te smeden tot één sterke geuzenvloot. Ruychaver en Van Bremen worden op 15 november 1570 benoemd tot kapiteins op 'een schip van oirloge'. Met wat fantasie kun je stellen dat zij de eerste kapiteins zijn van de nieuwe Nederlandse marine. Aan voedsel en munitie moeten zij zien te komen door vrijbuit ofwel rooftochten.

Paul Bril (1554-1626) schildert De Haven. Het schilderij geeft een goed beeld hoe de schepen in de tijd van de watergeuzen er uit zagen. Bron: Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België in Brussel.

De Eemsvloot maakt vette buit. Schepen met stokvis, haring en traan worden in beslag genomen. Het aantal geuzen stijgt ook gestaag. De Eemsvloot groeit tot 1000 man en 30 schepen. Willem van Oranje maakt plannen om West Friesland (Enkhuizen) en de Maasmond (Rotterdam) te veroveren. Maar van uitvoering komt niets terecht.

Eind 1570 houden de meeste geuzen zich koest. Het is winter. Alleen Ruychaver, Entens en Vliechop blijven actief. Ruychaver plundert een paar schepen in het Vlie en hij jaagt Zeeuwse vissers op de Maas de stuipen op het lijf. Op 18 februari vaart het drietal vanuit Norden in Oost Friesland weer naar het Vlie, verovert schepen om er bemanning en geschut op te plaatsen. Dan komt de Allerheiligenvloed die enorme stukken land in Friesland, Holland en Zeeland onderwater zet. Veel boeren worden werkloos. Het aantal geuzen stijgt opnieuw snel.

De inname van Den Briel wordt elk jaar op 1 april nagespeeld.

Glas-in-lood raam met het wapen van Haarlem, waar Ruychaver oorspronkelijk vandaan komt.

Wanneer het beleg van Haarlem in december 1572 begint overlegt een Haarlemse kapitein met Ruychaver in Egmond. Zijn broer, Maarten Ruychaver, is thesauriër (penningmeester/minister van financiën) van het Noorderkwartier (West-Friesland) en geeft veel geld voor onderhoud van het Haarlemse garnizoen. Ruychaver helpt met zijn soldaten in oktober 1573 mee in de slag om de Zuiderzee waarbij hij stadhouder Bossu gevangen neemt.

Nicolaas Ruychaver brengt in 1574 zo'n 2000 geuzen Antwerpen binnen, in een poging de stad te veroveren. De aanslag lekt echter uit en een aantal samenzweerders wordt geëxecuteerd.
(bron: Een prince van Oraengien A.P. Bijl).

Nicolaas Ruychaver wordt in 1575 bevelhebber van Zierikzee. Spaanse troepen onder leiding van Mondragon belegeren Zierikzee. Mondragon biedt de stad zeer gunstige voorwaarden aan als ze zich overgeeft. De vroedschap besluit zich over te geven, maar Ruychaver schiet één van de heren in de arm. (bron A.P. Bijl). De bevolking heeft uit voorzorg het omringende land onder water gezet. Admiraal Boisot komt Ruychaver te hulp, maar zijn schip loopt vast en hij verdrinkt. In de zomer van 1576 zijn de reserves van Zierikzee uitgeput. Begin juli trekken de Spanjaarden de stad in. Maar enkele maanden later verlaten zij de stad al weer om muitend, salarissen hebben ze dan al lange tijd niet meer ontvangen, Brabant in te trekken. Na dit Spaanse beleg is de vroegere welvaart van Zierikzee nooit meer geheel teruggekeerd.

Nicolaas en Maarten Ruychaver zijn vermoedelijk zonen van mr Willem Ruychaver. Hij vestigt zich in 1546 in het huis op de hoek van de Wijdesteeg aan Het Spaarne. Het huis is voorheen bekend als bierbrouwerij De Olifant. (bron: Zeven Eeuwen Haarlem van Jan Hoeben)