Erve laarhuis centraal op het Gezondheidspark was middeleeuws erf

Historie herleeft op Gezondheidspark Hengelo

Boerderij van aanhanger Willem van Oranje wordt restaurant

"Erve Laarhuis?" Het is even stil aan de telefoon. "Dat ken ik niet. Het Loarhoes, bedoel je dat? In Woolde? Loar of lo betekent open plek in een bos. Het Loarhuis was er al in de veertiende eeuw! Ik heb er 33 jaar gewoond en heb het gerestaureerd. Maar ik sta nu te koken. Kun je straks terugbellen? Het Loarhoes moet behouden blijven", roept professor Harry Janssen van de universiteit Twente nog door de telefoon.

Een waterval van woorden stort hij uit. Geen wonder dat zijn bijnaam Turbo Harry is.

Harry en Madelieve Jansen bij het erf Laarhuis

Boven: Professor Harry Jansen en zijn vrouw Madelieve woonden 33 jaar op het middeleeuwse erf. Turbo Harry restaureerde de oude boerderij waarbij de gebinten vermoedelijk eeuwen oud zijn.

Overweg Genseler en Gezondheidspark Hengelo

In zijn woning aan de Bellinkweg in Delden hangt een schilderij van het Laarhuis en bewaart hij een vuistdikke map met historische gegevens.

Eenmaal bij zijn voormalige woonhuis in Woolde aangekomen vertelt de in Limburg geboren en getogen hoogleraar internationale handelsbetrekkingen over de bomenrij die hij er met zijn vrouw in de jaren van 70 plantte, over zijn paarden (Harry Janssen is actief lid van de Koets'n Kerels) en de stokoude gebinten in delen van de boerderij. De deuren gingen bijna nooit op slot, zo vrij leefde het gezin Janssen in Woolde.

Maar sinds december 2007 is hij en zijn vrouw Madelieve verhuist. De gemeente Hengelo kocht hun pand dat maar liefst twintig bij twintig meter groot is, compleet met de schöppe, het overdekte zwembadje en de schuren.

Links: De overweg verbindt de wijk 't Genseler met het Gezondheidspark. Op de achtergrond het erf Laarhuis in Woolde.

De voormalige boerderij wordt tijdelijk bewoond door een familie die er binnen drie jaren waarschijnlijk al weer uit moet omdat het Laarhuis een nieuwe bestemming krijgt: horeca. In september graaft de gemeente Hengelo nieuwe vijvers langs het Laarhuis.

Het Gezondheidspark rukt op in Woolde. Boerderij Bruins is al gesloopt en jaren daarvoor ging de omgrachte boerderij Wilderink al onder de slopershamer. Het hoofdkwartier van Carint staat nu aan het einde van de Wilderinkslaan, een meer dan 200 meter lange, monumentale eikenlaan, precies op de voormalige fundering van de voormalige boerderij Wilderink dat volgens de laatste bewoner, mevrouw Ter Haar-Olink uit Zeewoolde, omgracht was en in de 19e eeuw wellicht zelfs een ophaalbrug heeft gekend.

Rechts: De situatie in 2009 volgens Google gelegd over de kaart uit het einde van de achttiende eeuw.

Het oude erf Laarhuis blijft. Het Wilderink maakte plaats voor het gebouw van het Carint. Het hart van Woolde verandert sterk.

Wilderink en Laarhuis en andere voormalige erven in Woolde

De drie erven Laarhuis, Wilderink en Bruins waren eens eigendom van een schatrijke Herman Laarhuis. Deze houtkoper, geboren in 1538 in het richterambt Delden waartoe Woolde behoorde, was grootburger van Deventer.

Hij had er allerlei privileges en hoefde geen of minder belastingen en tol te betalen aan de stad. Hij bestierde twee brouwerijen in de toenmalige metropool waar enkele tientallen jaren eerder onder meer Erasmus latijn studeerde in het Atheneumcollege.

De Atheneumbibliotheek heeft nog enkele documenten waaruit blijkt dat hij handel dreef bij de toen zeer belangrijke haven van Zeldam bij Goor dat via een kanaal een aansluiting had op de Regge.

Maar Herman Laarhuis was aanhanger van Willem van Oranje en dat betekende dat zijn eigendommen in Twente vanuit de Spaanse vestingstad Oldenzaal geconfisqueerd werden. De meeste hoeves in Twente waren eigendom van kloosters en kerken. Herman Laarhuis was een van de weinige burgers die boerderijen bezat.

Rechts: Het erve Wilderink kende een zijtak van de Woolderbinnenbeek. De tekening is van na 1863 toen de spoorlijn Delden - Hengelo is aangelegd.

Ongeveer vier jaar nadat Herman Laarhuis zijn bezittingen in Woolde kwijtraakte had opnieuw een drama plaats. Zijn vader werd vermoord. Op 22 juni, twaalf dagen nadat Balthazar Gerards Willem van Oranje doodschoot, vielen stadhouder Adolf van Meurs, graaf van Neuenahr, en maarschalk Joost de Soete met hun soldaten Delden aan en verwoestten de stad. De opstandelingen zijn na de dood van hun leider vertwijfeld. Wat nu? De tactiek van de verschroeide aarde zetten zij in.

Links: In 1925 voerde de Venderinksweg nog over de spoorlijn naar de Wilderinkshoek, onderaan en buiten het kaartje.

Veel plaatsen in Twente werden met de grond gelijk gemaakt. Berend Laarhuis, de vader van Herman, kreeg zijn laatste rustplaats in de Oude Kerk van Delden. Johan Laarhuis, pastoor in Delden, en mogelijk een broer van Herman, kon het verhaal nog na vertellen. Hij wist aan de Staatse soldaten te ontkomen samen met de Deldense rechter Engelkens.

Herman Laerhuis bezat twee brouwerijen: het Hof van Gelder, aan de overkant van de IJssel, en die Golden Spaar in de Lange Bisschopstraat nummer 7 en 8 in Deventer. Hij woonde in een huis aan de Menstraat vlakbij de Bergkerk. Hij was een jaar na de verwoesting van zijn geboortestad Delden rentmeester van het huis Wilp aan de overkant van de IJssel. Het huis Wilp was eigendom van de heren van Renesse.

Opnieuw kreeg hij te maken met de Spaanse overheid die het kasteel in Wilp confiqueerde. Maar enkele jaren later verjaagde prins Maurits de vijandelijke troepen uit Deventer en Zutphen. Herman Laarhuis woonde daarna, vanaf 1593, in Terwolde dat ten noordwesten van Deventer ligt. Of hij zijn geboorteplaats ooit nog terugzag is niet duidelijk. Twente blijft Spaans tot 1627. Herman Laarhuis stierf in 1617 of 1618 in Deventer.

Harry Jansen kent een groot deel van dit verhaal. Hij weet nog goed dat de Woolderbinnenbeek vlak langs zijn huis liep evenals de Woolderbinnenweg die ook is verdwenen. "De rijke boeren uit de buurt hebben zelfs een eigen school gesticht, hier op het erf", Harry Jansen wijst naar de boomgaarde aan de noordzijde van het Laarhuis.

Links: Vanaf het erf Laarhuis leidde de Woolderbinnenweg naar de Deldenerstraat. De weg is met de bouw van het PC Borsthuis (Trivium) verdwenen.

"Toen de wetgever echter bepaalde dat een school aan een verharde weg moest liggen heeft Laarhuis met boeren uit de omgeving het gebouw met paarden omver getrokken, zo boos waren zij."

Tegels in erf Laarhuis

Er bestaat een oude Nederlandse traditie van het afbeelden van het boerenleven op grote tegeltableaus. Dat begint al aan het einde van de achttiende eeuw. Bij de bouw van een nieuwe boerderij bestellen boeren vaak zelf een tableau als centraal stuk voor in de betegelde open haard. Op zo’n tableau zien we het ploegen, of het weidende vee, al dan niet voorzien van de spreuk: ‘De landman wacht van ’s-Heeren hand veel milden zegen op het land.’ (bron: Conservator Dr Johan Kamermans van het Nederlandstegelmuseum).

Bronnen:

http://www.stamboomonderzoek.com/marius/
http://stamboomonderzoek.com/marius/

G.L. Meesters. Je kunt ook je goede naam kwijtraken. In: Gens Nostra 30 (1975), p. 154-156
G.L. Meesters. Steenbergen uit Zuidwolde. Tak te Vaassen op de Veluwe. In: Gens Nostra 17 (1962), p. 122-128

Dr Hugo Reynders het Historisch Museum Oald Hengelo

Cohier van de koning van Spanje.

Mevrouw Ter haar olink in Zeewoolde, voormalig bewoonster van het Wilderink
Mevrouw Wargerink voormalig bewoonster van het erve Laarhuis

Links: De spoorsloot scheidt het gezondheidspark met in de verte het erf Laarhuis van de wijk Wilderinkshoek (ook Nijverheid) en 't Genseler. Het spoor leidt naar Delden.

Het oudste deel van het erve Laarhuis. De gebinten zijn eeuwenoud.

Therapeutisch landschap rond erve Laarhuis

Een twee kilometer lange route moet op een speelse manier tuinen, erven, pleinen en boerderijen met elkaar verbinden. "De therapeutische route verbindt een manege met een tuin voor mensen met Alzheimer en een zorgboerderij met een kijktuin. Er komt een plek voor jong en oud om ook vanuit een rolstoel te kunnen vissen." Het therapeutisch landschap is een verzamelbegrip voor een ensemble van het landschap, de routes, de tuinen en de zorgboerderijen.

Rond het middeleeuwse erf het Laarhuis, dat de bestemming horeca krijgt, komen gezondheidsinstanties als

- Jarabee voor ondersteuning, hulp- en dienstverlening aan kinderen, jongeren, hun ouders
- Accare voor kinder- en jeugdpsychiatrie
- De Eik voor kinderen en jongeren met ernstige gedragsproblemen

Wat er al zit is

Het Streekziekenhuis Midden-Twente
verpleeghuis Trivium
de huisartsenpost
het Rode Kruis
de Arbodienst
Carint
Multi Care Center

Bij het Gezondheidspark stoppen in de loop van 2011 treinen van Syntus bij een nieuw perron.

De gemeente behoudt de oude eikenbomen en legt vijvers aan in de open plekken. De meer dan 180 oude eiken van de vier rijen tellende monumentale Wilderinkslaan blijven behouden. De nieuwbouw gebeurt zoveel mogelijk tussen de bomenrijen in.

Broer van Herman is streng katholiek

Zo overtuigd als Herman Laarhuis was van de nieuwe leer, zo vastberaden hield Johan Laarhuis vast aan het katholieke geloof. Johan Laarhuis, mogelijk een broer van Herman, was vanaf 1560 pastoor in Delden en het uitgestrekte buitengebied. Hij weigerde over te gaan naar het protestantse geloof, in tegenstelling tot veel andere pastores in Twente. Prins Maurits veroverde in 1597 onder meer Twente waardoor de weg vrij kwam voor de invoering van het calvinisme. Johan Laarhuis kreeg officieel ontslag in 1601. Maar hij bleef rond Delden in het geheim actief voor de verboden katholieke kerk.

Toen het leger van Spinola de Twentse vesting Oldenzaal in 1605 veroverde en de calvinisten verjaagde zag Johan Laarhuis zijn standvastigheid beloond. Hij kreeg een belangrijke baan. De hoogste religieuze leider in Nederland, apostolisch-vicaris Sasbout Vosmeer die ook illegaal actief was in Twente, schonk hem de functie van kanunnik omdat Laarhuis zich zeer verdienstelijk maakte voor het katholieke geloof. Tot zijn dood in 1608 maakte Johan Laarhuis deel uit van het bestuur van het kapittel in Oldenzaal. Aan Johan Laarhuis wordt toegeschreven dat Beckum, Hengevelde, Bentelo, Wiene, Zeldam, Azelo en in mindere mate Woolde nog steeds grotendeels katholiek zijn.

Bron: Ketters en papen in Twente van B.H.A. te Lintelo

Op het omgrachte terrein van het Wilderink stond lange tijd deze boerderij voordat Carint er het hoofdkantoor bouwde.

Op de hoek van de Brugginksweg en de Deldenerstraat legt de gemeente Hengelo een rotonde aan die een nieuwe verbinding mogelijk maakt met het gezondheidspark Hengelo.

Hier komt een rotonde. Op de achtergrond het toekomstige Gezondheidspark Hengelo.

Gezondheidspark van Hengelo breidt fors uit