|
Het begin van de Tachtigjarige Oorlog
23 april 1568
Vier weken voor de slag bij Heiligerlee
|
'De Tachtigjarige Oorlog begint met de slag bij Heiligerlee'.
Fout.
Dit is een misverstand. Een maand eerder is er al een treffen
tussen Spaanse soldaten en geuzen in Rheindalen tussen Roermond
en Düsseldorf. Maar die slag is vergeten, vermoedelijk omdat
de Opstandelingen de strijd onder leiding van Jan van Montigny, heer van Villers verloren. In Heiligerlee, vier weken later, lukt
het wel een Spaans garnizoen te verslaan. Lodewijk van Nassau, de
beroemde broer van Willem van Oranje, behaalt een klinkende overwinning,
zoals je met geschiedenisles leert. De hertog van Alva neemt De Villers gevangen en onthoofdt hem een dag voordat de hoge edelen Egmond en Hoorne hun hoofd verliezen op de markt in Brussel.
Zie ook over deze familie:
De Villiers valt Twente aan
|
 |
De slag bij Rheindahlen
is op 23 april 1568, in
de buurt van Roermond, in Dalen. Het plaatsje heet nu Rheindahlen (of
Rhein-Dahlen en Daelhem) en ligt bij Mönchengladbach, net over de Duitse grens
bij Roermond. De slag bij Heiligerlee is op 23 mei 1568.
 Het
begin van de
Tachtigjarige oorlog
Vermoedelijk werken Willem van Oranje en Hendrik van Brederode, de Grote Geus, samen aan een gewapende opstand
in november 1566. Antwerpse kooplieden bezoeken Brederode in Vianen met plannen om geld in te zamelen.
Brederode treedt onmiddellijk in contact met de Edelen van het Verbond, zoals Jan van Marnix, heer van Toulouse, en Jan van Montigny, heer van Villers. Op 1 januari 1567 verschijnt Villers in Vianen, een dag na Jan van Marnix.
Villers werft een jaar later samen met Lumey troepen in Hoei, in het land van Luik. Lumey schrijft op 7 maart aan Willem van Oranje dat zij 400 ruiters in dienst nemen. Alva hoort hiervan en stuurt vendels om de grens te beschermen. Villers nadert met zijn troepen Roermond maar de stad houdt, tegen de verwachting in, de poorten gesloten. De geuzen trekken zich terug maar het Spaanse leger overvalt hen. Lumey weet te ontkomen. Alva laat Villers onthoofden nadat de Spaanse soldaten de slag bij Heiligerlee verliezen. (bron: Lumey, de Vossestaart Ton Oosterhuis).
De slag om de Stad Roermond
Door Friedrich Nettesheim
(Blz.84:citaat uit een kroniek Weert)
"Woensdags 21 april 1568 en op witte donderdag vergadert kapitein Jan
Ressen van Weert en nog een kapitein van buiten, samen met geuzen uit
Weert en alle steden, waar geuzen zijn, om de prins van Oranje te dienen
tegen de koning".
Op goede
vrijdag trekken zij van Weert naar Roermond en eisen de bijna lege stad
op. Velen zijn gevlucht voor de pest of al aan pest gestorven. De krijgsknechten
van Roermond vechten desondanks dapper tegen de opstandelingen. De geuzen
verliezen veel mannen en geven uiteindelijk de strijd op. Ze trekken naar
Dalen.
(Boven:
De eeuwenoude Munsterkerk in Roermond)
De aanslag
op Roermond op 23 april gebeurt tegen advies van de prins Van Oranje in.
Slecht bewapende troepen, onder wie veel vluchtelingen, maken weinig kans
tegen de uitstekend getrainde Spaanse beroepssoldaten. De graaf van Hoogstraten
heeft hen in en rond Gulik (Jülich) verzameld. De Spanjaarden onder don
Sanchez d´Avila en de graaf van Ladron (Londono) verdrijven de vijand van Roermond
en brengen hen op 25 april bij Dalen in het Gulikerland een volkomen nederlaag
toe. (Van Meteren III boek bladz.42. Bor IV boek bladz.234. Groen van
Prinsterer III bladz. 341.)
Blz 84:
Kroniek Roermond: Op St. Georgijdag na Pasen hebben die geuzen zich bij
Stein opder Maesen verzameld. De stad Roermond onversiens berant, in meyninge
die selve aff te loopen ende te eroveren, etliche der stadt poorten affgebrandt,
de welcke ein eers. Magistraet inder ylen mit groote costen heeft op maecken
laeten.
 (Rechts:
Een katholiek graf en een protestants graf lijken elkaar de hand te geven.
De muur scheidt het katholieke van het protestantse kerkhof).
Edoch die
burgeren mit den chryschluyden de geusen gekeert ende gedwongen die vlucht
te moeten nemen. Des anderen daechs nae Georgij syn etliche benden lichte
peerden mit vyff vendelen Spanjarts ende twee vendelen Hoichduytschen
den voirscr. Vluchtigen geusen bis totte stadt Ruremunde gevolcht, alwaer
sy des nachts verbleven, den welcken die burger alle hunne costen, soe
wel voirden peerden als den minschen, mit overvloedicheit van wyn verschaffen
moeten, dyen dach ende nacht aen oncosten gehadt meer dan 4500 gulden
brab. Den selvigen criechsluyden (soe vermeint waeren, stracx doir de
stadt te trecken, om den vyandt te vervolghen) een groote quantiteit van
wit-ende bruynbroot mit wyn ende byer opden merckt moeten brenghen, om
t´doirtreckende volck damit te spysen ende voirts op kharren ende wagens
mit genomen ende daer aen oncosten gehadt over de 300 gulden brab.
Ende naer
dat den vyandt voir Daelen geslaegen was, syn den 26 des maendts Aprilis
die vyff vendelen Spaenjaerts (daer van don Sansio Londoni coronnel ende
Francisco Valdez synen lieu-tenant was) mit veel gevangens weder op Ruremunde
gecomen, den welcken gevangens ein eers. Magistraet, soe langh sye inde
stadt geweest, mit den gemeynen criechsluyden (die burger ierstlich seven
daegen lanck) allen notturft van cost ende dranck ende overvloedelich
mit wyn hebben moeten versorgen ende daer naer noch ongeverlich eene maendt
den Spanjarden gelogeert ende mit swaerlichen servis accommo-deert, biss
dat ten lesten twee vendelen opden Graeve ende daer naer noch drye vendelen
naer Venloe vertoegen syn, die de stadt op irhe costen daer heeft moeten
doen bringen ende is sekerlyck, dat die stadt ende burgeren aende voirscr.
 Vyff
vendelen (de vracht inbegrepen) over de 3526 gulden brab. Costen gehadt
hebben. Ende alsoe den printz van Oragnien van over den Rhyn was comen
ende sich gesterckt, om over de Maese in Brabant in te vallen, is de coronnel
Billy, Caspar de Robles int leste van Augusto myt vyff vendelen
Welsche n bynnen Ruremunde gecomen ende den hopman Broickhuysen doen vertrecken.
Ende dweil die knechten geen gelt en hadden, hebben die burgers hun ierst
acht daegen lanck sonder ordonnantie allen notturft ver-schafft ende daer
nae mit ordonnantie den cost oft drye st. sdaegs verstreckt.
Ende soe
tselve den burgeren te swaer viel, heeft ein eers. Magistraet den selven
knechten commissie van broot, boter, keess ende byer uytgedeilt, welches
der stadt gecost (boven dat de borgeren versorcht hadden) meer dan 1322
gulden brab. Ten selvige maele heeft den hertoch van Alva op Ruremunde
gesandt etliche veel vendelen pionniers, die den burgeren ende den voirsteden
grooten hoemoet (= aldadigheid, moedwil, petulantia) aengedaen ende in
schade gebrocht mit moetwillich breken ende vernielen over de 3567 gulden
brab. Boven desen soldaeten ende pionniers is noch bynnen Ruremunde gelacht
een bende italiaensche ruyters, daer van Nicolas Basta capitein was, dennen
die borgers oick de costen, soe wel voorde peerden, als die ruyters hebben
moeten versorgen ter sommen wel van 1800 gulden brab.
Mit desen
chriechsvolck ende pionniers heeft den coronnel Billy etliche der
stadt porten onderstaen toe te bollewercken ende die vorsteden mit einer
schantzen omringelt, damit dat die burgerie ende negst gesetene onderdaenen
deses Overquartiers seer gemolesteert syn geweest. Heeft insgelicx der
stadt thoerens gemeinlich al dackloos gemaeckt ende twee aensienliche
hooge thoerens (daer van men groote werhe solde hebben konnen doen) totte
leeghde vande stadt muyren affgebroecken, daer mit de stadt seer geschendt
ende veroneert ende in schaeden over de 6600 gulden brab. gebracht.
Item als
den printz van Oragnien anno 1568 in den herffst duer der Maesen getogen,
syn ierstlich die Italiaensche ruyters ende daer naer den coronnel
Billy van Ruremunde naer tleger voir Maestricht getogen, synde die
pionniers voir gegaen. Ende as den hopman Ruyr doir ordre vanden grave
van Meghen mit syn vendel weder bynnen Ruremunde in besattunge gestelt,
soe langh aldaer gelegen biss sy affgedanckt worden. Die stadt ihm by
gebreke van leeninghe voirgestreckt 150 gulden, die den soldaeten voir
den Grave affgetogen, doch de stadt nyet becomen.
 Daer
beneffens inde chrisdagen is der ritmeester Brempt mit syne compagnie
ruyters bynnen Ruremunde gecomen, daer gelegen biss naer lichtmisse, dat
sy naer Vrancryck getogen. Van fouragie nyemanden iet gegeven, soo dat
de stadt ende burger daer aen schaede gehadt over 600 gulden. Ende is
daer nae de stadt Ruremunde sonder garnisoen geweest ende gebleven biss
anno 1572, als wanneer die rebellen mit heimliche aenslegen etliche steden
in verscheydene provincien erovert, ende om sulcx voir te bouwen, heeft
een ers. Raedt der stadt Ruremunde op ihre costen ierstlich hondert soldaeten
aengenomen ende einen maendt onderhalden.
Dweil sy
dan te continueren desses nyet machtich, hebben die selve oerers dienst
ontslagen ende aen Co. Mats. hopluyden geschickt, dese hebben der stadt
gecost 676 gulden.'
Blz.91: 'Den
4 Juni daer naer ontrent den avondt syn die graeven van Egmondt ende Horn,
naer dat sy negen maenden tot Gendt verwaert waeren geweest, weder tot
Bruessel gebracht ende aldaer int broothuis opden merckt tegens over het
raedthuis gestelt, syn by sententie ter doot verwesen worden ende syn
volgents mitten sweerde executeert geweest.' 'Ende op pinxteren avondt
ontrent den middach tot Bruessel opden merckt, alwaer die stellagie daer
toe geprepareert mit swart laecken bespreyt, in ombstandt van 22 vendelen
Spanjarts, syn beyde die heeren onthalst worden ende hunnen hooffden etliche
urhen up staecken gestelt tot exemple van eenen jederen.'
Blz.92:
'Inde selve maendt July was eenen grooten hoop volcx onder den heer Villers (mogelijk familie van Villers,
Joost de Soete) byden anderen gecomen ontrent Daelen in Gulicker landt,
de welcke eer sy sich in ordre hadden gestelt, vande Spanjaerts worden
overvallen, derlich verstroeyt ende verslaegen.' 1568: De Pest in Roermond.
1569: Uit: De Beeldenstorm in Roermond van J.G.C.Venner 'De doopsgezinden
hadden zich in 1566-1567 geheel afzijdig gehouden van de beeldenstorm
en ander geweld'. Toch liep het met hen slechter af. Bijv.: Op 3 oktober
1569 werd Jurgen Veltport gevangen genomen, gemarteld (op bevel van Alva)
en kwam tot bekering. Op de rekbank zwoer Jurgien zijn geloof af en
beloofde hij het katholieke geloof weer aan te nemen. Ook zou hij zijn
nog ongedoopte kinderen volgens de katholieke ritus laten dopen.
De Roermondse
magistraat was blij met deze bekering van de doopsgezinde en verzocht
Alva voor het teruggekeerde schaap om genade. Alva was tevreden met het
strenge verhoor, maar tevens verbaasd dat de stadsoverheid Veltport niet
had laten executeren, nu hij toch duidelijk schuld had bekend: onmiddellijk
zou Jurgien door de scherprechter onthoofd moeten worden. Op 31 december
1569 werd Jurgien onthoofd en vervolgens als goed katholiek op het kerkhof
begraven.'
|
