Keiharde geuzenleider Diederick van Sonoy redt Alkmaar

Diederik van Sonoy
1529 - 1597
Aanvoerder van de watergeuzen en gouverneur in Noord-Holland

Diederick van Sonoy kiest al op jonge leeftijd voor het protestantisme. Hij tekent in 1566 het Verbond der Edelen, ook wel het Compromis genoemd, en weigert in 1567 de eed van trouw aan de koning van Spanje af te leggen.

In januari 1568 ondertekent Sonoy met Hendrik van Brederode en zeven andere opstandige edelen een tweede Compromis om de Spanjaarden met geweld uit de Lage Landen te verdrijven. Maar na de dood van Brederode, nog datzelfde jaar, lijkt ook dit Compromis een stille dood te sterven. Op 1 juli 1568 ontvangt hij en de Amsterdamse kapitein Hendrik Thomasz Laers de eerste kaperbrieven van Lodewijk van Nassau. Dit gebeurt tijdens het beleg van Groningen, vlak na de slag bij Heiligerlee. Sonoy vecht negen dagen later als leider van 700 watergeuzen in zo'n zestien schepen tegen Boschuyzen bij Delfzijl. Willem van Oranje benoemt Sonoy, die al als geheim agent voor hem werkt, in 1572 tot gouverneur van Noord-Holland.

Links:
Diederik Sonoy, stadhouder van Noord Holland, in Terra cotta. Het werk is gemaakt rond 1888 en is 68 cm hoog. Het kunstwerk is in 2002 gestolen uit het Belgische kasteel Bois-Seigneur-Isaac Braine-l' Alleud.

Diederick van Sonoy, gouverneur van Noord-Holland

Het begin van de Opstand in de Lage Landen
In januari 1566 sluit een aantal protestantse edelen een verbond, het Compromis, met als doel: opheffing van de inquisitie en verzachting van de plakkaten. Lodewijk van Nassau en Hendrik van Brederode tekenen als eerste twee. Zelfs katholieke edelen sluiten zich aan, in totaal zo'n 300 edelen. In augustus 1566, kort na het begin van de Beeldenstorm, sluit het Compromis een akkoord met Margaretha van Parma, de landvoogdes.

Na het akkoord kunnen de calvinisten op verschillende plaatsen hun godsdienst beoefenen. Ze leggen hun wapens neer. In 1567 stuurt de Spaanse koning, ondanks protesten van Margaretha, de wrede hertog van Alva naar de Nederlanden. Alle 'onruststokers' in de Nederlanden krijgen straf. Verschillende edelen onder wie de prins Van Oranje en Hendrik van Brederode, de Grote Geus, worden opgeroepen voor de Raad van Beroerten, al snel bekend als de Bloedraad, te verschijnen. De onderdrukking door Alva doet een aantal edelen besluiten een nieuw Compromis te sluiten.

Diederik Sonoy (ook Snoey), geboren in Kalkar in het hertogdom Kleef in 1529, overleden op Dijksterhuis bij Pieterburen (Groningen) in 1597. Zijn familiewapen: In zilver drie mispelbloemen van zwart, geknopt en gepunt van goud.

Diederik van Sonoy laat zich vanaf medio 1572 van een andere kant zien. Wellicht omdat Spaanse soldaten vreselijk hebben gemoord in Zutphen, Mechelen en Naarden hangt hij op 12 juli 1572, het beleg van Haarlem is dan een maand aan de gang, vijf minderbroeders uit Alkmaar op voor het stadhuis van Enkhuizen. De slachtoffers gaan de geschiedenis in als de martelaren van Alkmaar.

De rechtbank van Sonoy krijgt al snel het stempel Bloedraad opgedrukt. In het najaar van 1572 ontstaat een conflict tussen Sonoy, gouverneur van de prins, en de Hoornse schutterij. De schutters komen in verzet tegen het bevel van Sonoy om de sleutels van de stadspoorten 's nachts in bewaring te geven aan Jan van Heukelom, een Gelders edelman. De schutters krijgen hun zin. Burgemeester Jan Berkhout van Hoorn stuurt de gouverneur iets later nog een scherpe brief waarin hij protesteert tegen het brute optreden van de soldaten van Sonoy op het platteland.

Het kasteel in Schagen is het hoofdkwartier van Sonoy nadat hij vertrekt uit Alkmaar. Gevangenen zijn hier gemarteld. Gravure van J. Schijnvoet uit 1737.

Sonoy probeert met twee compagnieën geuzen en twee compagnieën prinsgezinde troepen uit Enkhuizen Medemblik in te nemen in 1572. Cornelis van Rijswijk moet de stad Medemblik na de eerste aanval al prijsgeven. De koningsgezinden trekken zich terug in het onneembaar geachte kasteel Radboud.

Sonoy stuurt vrouwen en kinderen als een levend schild voor zijn aanvallende troepen uit. De belegerden in het kasteel kunnen niets doen. Van Rijswijk geeft het kasteel zonder slag of stoot over.

Kasteel Radboud in Medemblik

Kasteel Radboud in Medemblik raakte in verval.

Links:
Het portret van Diederick van Sonoy, plaatsvervanger van Willem van Oranje in Noord-Holland, uit de miniatuurcollectie van het Huisarchief van Oranje.

Nadat de Spanjaarden na zware verliezen (12.000 doden) Haarlem innemen, trekken ze op naar Alkmaar. De geuzen onder leiding van Diederik van Sonoy zetten het land in de omgeving van Alkmaar onder water. Het beleg van Alkmaar mislukt al binnen enkele weken. In Alkmaar begint de victorie, zeggen mensen vandaag de dag nog. Ondertussen blokkeren watergeuzen de haven van Amsterdam.

De Spanjaarden rusten een vloot uit en zoeken een gat in de blokkade. De Spaanse vloot onder leiding van de graaf van Bossu vaart voorbij Pampus naar Marken. De geuzen varen richting Hoorn.

Wanneer de wind draait raken de Spanjaarden aan lager wal. De geuzen onder leiding van Cornelis Dirksz zien hun kans schoon en vallen aan. Burgers van Hoorn zien vanaf de dijk hoe de Spaanse vloot wordt verslagen.

Diederick van Sonoy staat bekend als een dappere, maar ook zeer wrede strijder. Ook de Hollanders zijn Spaans benauwd voor zijn harde hand. Verdachten worden gemarteld om te ontdekken wie Spaanse sympathieën koestert. Van het klooster in Egmond laat hij daken en goten slopen om er kogels en kanonnen van te gieten. In Oterleek, Noord-Holland, gaan huizen in vlammen op, omdat de bewoners de Spanjaarden hebben geholpen. Ook houdt hij huis in Ransdorp waaruit een verhaal over de Ransdorpse martelaren ontstaat.

In maart 1574 mislukt een expeditie van Sonoy op de Diemerdijk en het krediet van Sonoy bij de West-Friese steden daalt tot het vriespunt. De steden dringen bij de prins Van Oranje aan op vervanging. De prins houdt zijn gouverneur in functie maar benoemt ter controle een commissaris-generaal: Carel of Charels van Boisot, broer van Lodewijk van Boisot.

Sonoy heeft een reeks vestigingen aangelegd zoals Bourtange (1579) en Coevorden (1580). Hij raakt na de moord op Willem van Oranje in conflict met de Staten van Holland. Hij steunt de komst van de landvoogd Robert Dudley, graaf van Leicester.

Leicester wordt groots onthaald in Medemblik.

Maar Leicester valt in ongenade en verlaat het land in 1587, al na een jaar. Sonoy blijft aandringen op terugkeer van Leicester en weigert de eed van trouw aan prins Maurits af te leggen.

In 1587 wordt Sonoy tegenstander van prins Maurits. Johan van Oldebarnevelt probeert kasteel Radboud in te nemen, wanneer Sonoy in Overijssel is. Maar dat mislukt.

Maurits belegert op 27 februari 1588 Medemblik en het kasteel. En dan doet Leicester afstand van zijn landvoogdschap in de Nederlanden. Sonoy is ontslagen van zijn eed en geeft zich over aan Maurits. Sonoy heeft niet onrechtmatig gehandeld en mag slotvoogd blijven.

De inwoners van Medemblik zien de capitulatie voor Maurits als een nederlaag en molesteren Sonoy. Dit keer krijgt hij bescherming van Maurits. In 1593 krijgt hij eervol ontslag. (Bron: kastelen medemblik).

Sonoy moet het veld ruimen. Hij wordt een tegenstander van prins Maurits. Maurits heeft na een belegering van zes weken Medemblik veroverd op 11 augustus 1588. De Staten van Holland geven hem op zijn eigen verzoek (eervol) ontslag. Sonoy eist veel geld, maar die wordt niet zonder meer ingewilligd.

Zijn vriendschap met de Engelse graaf van Leicester, die in de Nederlanden enige tijd landvoogd was, geeft hem ingang bij Elisabeth I van Engeland. Zij weet de Staten van Holland zo ver te krijgen, dat Sonoy een behoorlijke som geld krijgt. Ook wordt hem een jaarlijks pensioen toegekend, dat bij zijn overlijden aan zijn dochter Emmerantia overgaat. De dochter is in 1582 gehuwd met Luiert Manninga, heer van Dijksterhuis (tekening rechts).

Sonoy, die inmiddels hertrouwd is met de Groningse jonkvrouwe Johanna de Mepsche, vestigt zich in het Ostfriese Norden (Duitsland). Prins Maurits, Willem Lodewijk van Nassau, Philips van Hohenlohe veroveren de stad Groningen in 1594. Stad en Ommelanden vormen het zevende gewest van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Nu dit een feit wordt, keert Sonoy terug. Hij neemt intrek bij zijn dochter op Dijksterhuis en overlijdt korte tijd daarna.

In juni 1597 wordt Diederick van Sonoy op plechtige wijze begraven in de grafkelder van de kerk van Pieterburen in aanwezigheid van stadhouder Willem Lodewijk van Nassau. In het koor hangt aan de noordermuur het rouwbord (links) van Sonoy en zijn eerste vrouw. Het bord wordt in 1903 op last van de erfgenamen van de borg Dijksterhuis op een niet al te verantwoorde wijze overgeschilderd.

Het verhaal gaat, dat een Moor, die al twintig jaar in dienst is van Sonoy, blijft wonen op het Dijksterhuis. Hij wordt verliefd op een dienstmeisje, dat zijn liefde niet beantwoordt. De Moor vermoordt het meisje in een kamer, die later moriaanskamer gaat heten. Als straf voor zijn misdaad wordt de dader op 20 oktober 1596 onthoofd. Nog zwerft zijn geest rond rond de plaats, waar eens één van de oudste borgen van Groningen stonden. Het zwarte spook van Pieterburen is nu een legende.
Zie ook:
Sonoy bouwt vesting Bourtange
Admiraal Boisot
Admiraal Lumey