Leidens Ontzet lukt
1580 |
Historici hebben uitvoerig gedebatteerd over de rol en betekenis van Magdalena Moons. Zij woonde volgens de overlevering in Den Haag op het moment dat de Spanjaarden de stad Leiden belegerden. Francisco Valdez, de Spaanse bevelhebber die vanuit Den Haag leiding gaf aan het beleg, raakte verliefd op haar. Toen in de nazomer van 1574 de stad helemaal was uitgehongerd en het einde voor Leiden nabij leek omdat de wind voor de watergeuzen verkeerd stond, speelde Magdalena Moons haar troef uit. Tijdens een etentje haalde zij Valdez over om de aanval op de uitgehongerde stad uit te stellen. In ruil daarvoor beloofde zij met hem te trouwen. Valdez liet zich overhalen, en dat had hij beter niet kunnen doen, want juist toen kwam er een storm opzetten. Op 3 oktober sloegen zijn manschappen op de vlucht voor het wassende water en kon de geuzenvloot ongehinderd de stad binnenvaren. De discussie onder historici spitste zich onder meer toe op de vraag of Moons en Francisco Valdez ooit met elkaar waren getrouwd. Fruins onderzoek naar het vermeende huwelijk liep op niets uit en hij trok de conclusie dat het hier wel om legendevorming moest gaan. Daarmee was de zaak afgedaan. Onleesbare tekst ontrafeld De Hyperspectral Imager maakt bij verschillende golflengtes opnames van de tekst, zodat verschillende lagen inkt van elkaar onderscheiden kunnen worden. Er stond: ‘wede wijlen don F[ra]nc[i]sco de Baldees’ waarmee vaststaat dat Magdalena Moons zich in 1597 weduwe van Francisco Valdez noemde. In 1610 vonden zij en haar nieuwe echtgenoot, die een hoge functie bekleedde in het Staatse leger, het niet langer opportuun om aan dat huwelijk met deze Spaanse militair herinnerd te worden, vandaar de doorhaling. bron: NWO-Instituut voor Nederlandse Geschiedenis en het Nationaal Archief, 27 september 2007 .............................. Meer informatie: |
Valdez leert bij het korte en mislukte beleg van Alkmaar in 1573 een harde les over oorlogvoering in de Lage Landen: zijn vijand kan het land onder water zetten (inunderen) waardoor een aanval onmogelijk is. Bij de belegering van Leiden, vanaf 31 oktober 1573, besluit hij daarom de stad in te sluiten en uit te hongeren. Wurggreep |
 . Willem van Oranje stuurt een troepenmacht om de Spanjaarden weg te lokken bij Leiden en dit werkt. Op 21 maart 1574 breekt Valdez het beleg af en vertrekt richting Het Maasland in Limburg. Niemand rekent er echter op dat de Spaanse legeraanvoerder in de nacht van 25 op 26 mei terugkeert met zo'n 5000 soldaten. Het volkomen verraste stadsbestuur heeft onvoldoende voorraden ingeslagen.Foto boven: Burgemeester Van der Werff biedt zijn arm aan als eten. Als de bevolking zich maar niet overgeeft aan de Spanjaarden, zo wil het verhaal dat vermoedelijk niet echt is gebeurd. |
 |
De glippers, die heimelijk de stad verlaten om Valdez op de hoogte te brengen van de erbarmelijke toestand waarin de bevolking verkeert, vertellen het laatste nieuws. De honger slaat toe en in juli ook de pest. Duizenden inwoners sterven. Valdez probeert met zoete beloften de belegerden tot overgave te verleiden en dit brengt veel wanhopigen aan het twijfelen. Maar de trouwe stadssecretaris Jan van Hout en de aanvoerder der troepen Jan van der Does, willen van geen overgave weten. De mythevorming heeft zelfs het verhaal in de wereld geholpen, dat burgemeester Van der Werf zijn eigen lichaam als voedsel aan de hongerige bevolking aanbiedt. Een dramatisch moment, dat op menig schilderij is vereeuwigd. Men houdt stand. Op 30 juli besluiten de Staten van Holland om de dijken door te steken om zo het omringende land onder water te zetten. Maar het water stijgt langzaam. Alles tot aan Rotterdam wordt onder water gezet. Op 3 oktober vertrekt Valdez met zijn mannen. Eenderde van de bevolking van Leiden is gestorven, zo'n 6000 mensen. |
Francisco de Valdez is van gewone komaf. In 1546 dient hij keizer Karel V in de strijd tegen de protestanten in het Duitse Rijk en in 1550 in de expeditie tegen Tunis. Hij vecht daarna in de Nederlanden onder de hertog van Alva. Hij klimt op tot sargento mayor (sergeant majoor) en tot maestro de campo. Bekendheid is hij als de belegeraar van Leiden. Voor de eerste keer is er geen bestorming, maar een insluiting en uithongering van het garnizoen. Dat is hem bijna gelukt. Francisco de Valdez komt door de mislukking niet in de problemen met zijn eigen legerleiding. Tijdens het beleg onderhoudt hij goede contacten met Nederlandse koningsgezinde katholieken, onder wie Petrus Opmeer. Maar vooral met de katholieken uit Leiden. Zijn verhouding met de stadhouder van de koning in Leiden, La Roche is niet goed. Zij proberen onafhankelijk van elkaar de stad ertoe te bewegen zich over te geven, door het stellen van milde voorwaarden. In de traditionele literatuur wordt doorgaans hoog opgegeven over zijn relatie met Magdalena Moons, een Haagse vrouw van 30 jaar, op wie hij een oogje heeft. Na Leiden blijft Valdez in Spaanse krijgsdienst en dient hij nog onder Parma bij de belegering van Maastricht in 1579. In 1580 sterft hij. (bron) |
De honger was enorm in Leiden. De geuzen brachten eten naar de overlevenden. |
