Home

Hoe zag de militaire situatie er in de zomer van 1581 uit?

De militaire situatie in de zomer van 1581

Boven: De met oranje gemarkeerkeerde kastelen en vestingssteden zijn in handen van het leger van Willem van Oranje. Rood zijn de plaatsen in handen van Spaanse troepen. Oldenzaal, helemaal rechts net buiten deze kaart, is het hoofdkwartier van 'de vijand'. De opstandelingen hadden de Spanjaarden in 1581 al een flink eind teruggedreven. Het staatse leger bezet vlak voor de aanslag op Goor de kastelen Arkelsteijn en Dorth bij Bathmen en Oolde en Verwolde bij Laren, niet ver van Markelo. Een aanval doen op Twente lijkt een logische volgende stap.

Goor ligt in een moeras

Het eerst is Goor, de toegangspoort tot Twente, aan de beurt. Een groot garnizoen Spaanse soldaten is er gelegerd.

Waren de Staatse edelen overmoedig geworden door de successen? Niemand lijkt een antwoord op die vraag te kunnen geven. Vast staat dat ze verzuimden Willem van Oranje om toestemming te vragen voor de aanval.

Links: Goor ligt heel strategisch, midden in een groot moeras. Het donkergroen gekleurde deel op deze kaart van rond 1560 staat regelmatig onder water. Goor is oud-Nederlands voor moeras. Al in de Middeleeuwen is een verhoogde weg door het moeras aangelegd. De weg is anderhalve kilometer lang en krijgt de naam de Bandijk. De weg is een belangrijke handelsroute tussen Deventer en Osnabrück.

Willem van Oranje
verliest aanhangers

Willem van Oranje speelt een moeilijk spel. Hij probeert zijn leven lang aanhangers van het nieuwe geloof en katholieken te vriend te houden. Even lijkt die politiek succesvol. Hij sticht in 1576 vrede met Spanje. Spaanse troepen vertrekken zelfs uit de Lage Landen. Maar een zwak punt van deze Pacificatie van Gent is dat in de bevrijde gebieden, Holland en Zeeland, het katholieke geloof wordt verboden.

Rechts: in deze zaal in het stadhuis van Gent is in 1576 vrede gesloten.

Pacificatiezaal Stadhuis Gent

Maarten Schenk in Spaanse dienst

Boven: Overste Maarten Schenk wint voor Spanje in 1580 een grote veldslag op de Hardenbergerheide en in 1581 in Goor.

Wanneer uitgerekend in Gent extreme calvinisten de macht grijpen laait de oorlog in volle hevigheid weer op. Katholieke edelen vormen een eigen leger, de Malcontenten, vrij vertaald: de ontevredenen. Hun doel: de calvinisten verjagen.

De Malcontenten trekken het hele land door. Wanneer de katholieke stadhouder Rennenberg Willem van Oranje begin 1580 in de steek laat moeten de Malcontenten Oost-Nederland voor Spanje behouden. Een groot leger onder Maarten Schenk verslaat in de zomer van 1580 het staatse leger van Van Hohenlohe op de heide bij Hardenberg. Honderden soldaten sterven. Een jaar later komt Maarten Schenk opnieuw in actie, dit keer in Goor.