Restauratiebeleid grafheuvels beter

Hof van Twente telt zo'n 50 prehistorische bouwwerken

Boven: Martin Degen van het Landschap Overijssel dat het onderhoud van de grafheuvels uitvoert.

Boven: Aan de Tichelweg op het landgoed Weldam liggen grote grafheuvels. Ze zijn in de prehistorie aangelegd als monumentale, laatste rustplaats voor leiders van de samenleving. Of die mensen er nu nog begraven liggen is niet bekend. Deze heuvels zijn nooit wetenschappelijk onderzocht. Maar het is wel bekend hoe zulke heuvels werden opgeworpen. In één ervan is in de 19de eeuw een bijzondere vondst gedaan. Vroeger was hier geen bos maar een heide: het Driebelterveld.

Aanvankelijk begroeven de mensen hun doden in een ondiepe kuil onder een laag heuveltje, maar later werden ze gecremeerd en in urnen in grafheuvels bijgezet. Vaak waren dat familiegrafheuvels. Provincie en gemeente willen dat er meer structuur komt in het onderhoud van de grafheuvels. "Hier en daar is sprake van achterstallig onderhoud", zegt Brinkman. Ongeveer twintig van de vijftig grafheuvels liggen op terrein van particulieren, zoals op het landgoed Weldam.

De meeste grafheuvels komen echter voor op grond van Staatsbosbeheer, in de omgeving van de Borkeldweg, en van de stichting Twickel ten noorden van Delden in Azelo. Zij nemen het onderhoud van de grafheuvels mee in hun eigen onderhoudschema's voor het landschap. "De grafheuvels zijn wettelijk beschermde monumenten en de eigenaren van de grond zijn verplicht ze in stand te houden", legt Brinkman uit. Volgens hem is het behoud van de grafheuvels heel belangrijk.

"Ze vertellen ons iets over de geschiedenis van het landschap. De grafheuvels zijn de oudste zichtbare en tastbare elementen die door mensenhanden zijn gemaakt. De bewoners van deze streek waren vroeger jagers en trokken rond. Maar toen de jagers boeren werden bleven ze op één plek, bouwden dorpjes en gingen hun doden in hun directe omgeving begraven." De doorsnede van de grafheuvels is meestal zo'n twintig meter en ze zijn ongeveer twee meter hoog. "Sommige liggen in een bos en zijn overwoekerd", vertelt Brinkman. "De meeste grafheuvels zijn tien jaar geleden gerestaureerd en verkeren in een goede staat."

De provincie en de gemeente willen nu naar een nieuw subsidiesysteem waarbij de groene dienst van de provincie Overijssel een grote rol gaat spelen. Mensen van deze dienst hebben gemiddeld maar twee uur per jaar nodig om een grafheuvel op te knappen omdat ze toch al in een goede staat verkeren. De begroeiing moet eraf en kuilen van dieren zoals konijnen worden dichtgegooid." Het gemeentebestuur van Hof van Twente heeft besloten 13.000 euro te reserveren voor de uitvoering van het plan waarvoor in totaal de komende twintig jaar zo'n 52.000 euro nodig is; dat is grofweg honderd euro per grafheuvel per jaar. De provincie betaalt driekwart van de kosten.

De grafheuvels zijn moeilijk te herkennen in het landschap. Vaak staat er een rood bordje van tien centimeter bij met de tekst 'archeologisch monument'. Bij de VVV's in de Hof van Twente zijn enkele fiets- en wandelroute te koop die langs de grafheuvels voeren.