De oorlog tussen de opstandelingen van de Lage Landen en troepen van de Spaanse koning woedt al jaren in Twente wanneer staatse troepen in 1583 een aantal houten huizen in Goor en Delden in brand steken. Enschede heeft geen garnizoen en wordt een makkelijke prooi van stropende staatse bendes. De geuzen zouden de stad zelfs enkele maanden bezetten. Mario Martinengo verjaagt hen. Zijn strijdmakker Tassis of Taxis neemt de vesting Zutphen zelfs in. De opstandelingen zitten nog in Deventer en Lochem. Maar stadhouder Verdugo de opstandelingen steeds verder terug.

Met Mario Martinengo verschijnt Bernardino Cerneago (Bernardus Cerniago) in het Enschedese garnizoen (bron: Stroink Stad en Land van Twente). Cerneago en Martinengo zijn Italianen in Spaanse dienst. Cerneago zal nog ruim een halve eeuw op het platteland bij Enschede blijven wonen. Hij is bekend uit enkele oude verhalen.

Cerneago trouwt met Anna, de jongste dochter van Roelof, Rolof of Rodolf van Scheven. Roelof van Scheven sticht de Nije Borch in Enschede, ook wel de Borg Enschede genoemd. Nu heet de plek de Van Loenshof tegenover winkelcentrum de Zuidmolen. Roelof is al dood wanneer Cerneago en Anna van Scheven trouwen. Het huwelijk is tussen ergens 1580 en 1585 gesloten.

Boven: De verharding van de Borgweg stopt bij dit huis. Dit is volgens sommigen de plek waar het versterkte huis of de borg van Cerneago stond. De met gras overwoekerde zandweg voert van de Helmerstraat tot aan de Haaksbergerstraat langs de Usseler Es. De snelweg A35 tussen Enschede West en Enschede Zuid doorsnijdt deze historisch belangrijke Borgweg. De borg ligt op deze plek strategisch aan de weg tussen de oude heerlijkheid Haaksbergen, waar de vijandelijke Geldersche troepen vandaan komen, en Enschede in Twente waar de bisschop van Utrecht landsheer is. De snelweg maakt de weg nu nutteloos. Tenzij je een stukje wilt wandelen.

Bernardino Cerneago ontmoet zijn vrouw op de Nije Borch binnen de wallen van Enschede, waar hij is ingekwartierd. Cerneago is door het huwelijk groot grondbezitter geworden in Enschede, met name op de Usseler Es. Na de dood van Anna van Scheven trouwt hij met een zekere Kunne. Vijf zoons en enkele dochters Cerneago komen ter wereld. Een halve eeuw na het huwelijk spreken buren nog met vrees over Cerneago.

Cerneago zou op zijn oude dag naar Ahaus vertrekken. Hij kon nooit goed aarden tussen de boeren die aanhangers van het nieuwe geloof zijn, zo wil de overlevering.

Rechts: De rode stip geeft de plek aan waar de borg stond. Nu staat er de woning op de foto hier boven. De Borgweg leidt naar 't Mors aan de Haaksbergerstraat. De Usseler Es is één van de grootste essen in Twente. Onder aan het kaartje de Helmerzijde en de Helmerstraat waar de Borgweg aan ligt. (Historische Atlas Overijssel uit 1881)

Boven:
Bernardino Cerneago ontmoet zijn vrouw op de Nije Borch in Enschede, waar hij is ingekwartierd. Het hof van Van Loen ligt vlakbij de Zuidmolen maar dan binnen de dubbele grachten van Enschede. De Nije Borch is op het moment van het huwelijk tussen de Italiaan en Anna van Scheven pas een halve eeuw oud. Op deze foto zie je het straatnaambord boven Scapino Enschede bij de Zuidmolen.

In oude handschriften komen de namen Cernago, Cerneago, Cerniago of Serniago voor. Volgens de overlevering heet een middeleeuwse bewoner van de borg Saint Jago. Het terrein met Cerneago’s huis ligt in een grote weide die nog de naam de Borch of Borg draagt.

De gräfte of gracht omgeeft het plek en was drie tot vier meter breed. In de weide vind je een hoge plek, waar bij graafwerk verkoold hout is gevonden. Hier stond volgens omwonenden de borg.

Aan de rand van de weide stond een los hoes met de naam de Borch. Op de stekband die eens een zware balk steunde, staat een Latijns opschrift: Secundum Misericordiam suam Deus Redemit Me. (Overeenkomstig Zijn barmhartigheid heeft God mij verlost).

Bij de verbouwing tot een modern huis is deze stekband of balksteun aan de Oudheidkamer gegeven. De omgeving van de Borch heet een Wenninkshook en een van de belendende boerenplaatsen heet het Wennink. Cerneago bezit ook het Wennekink. Mogelijk is het identiek met het Annekink, dat van Roelof van Scheven was.

Cerneago is het eerst genoemd op 20 mei 1585. Bernardus is dan al getrouwd met juffer Anna van Scheven. In december van hetzelfde jaar treedt hij met Roelof van Scheven voor zijn schoonzuster, de weduwe de Bever, op. In verschillende oorkonden staat zijn naam. Het laatst is dat op de Usseler Holtink van 1638.

Rechts: De Borgweg voert langs de Usseler Es naar de Haaksbergerstraat (onderbroken door de snelweg A35). Het huis van Cerneago stond na 100 meter rechts van dit straatnaambord. Op de achtergrond het Wennink of Wennekink dat van de Italiaan was.

Boven: De Borgweg is overwoekerd met gras. Op de achtergrond doorsnijdt de snelweg A35 tussen de Grolschfabriek en afslag Enschede Zuid de Borgweg. Vroeger was dit de verbindingsweg tussen de heerlijkheid Haaksbergen en Enschede. De Borg ligt aan de voet van de Usseler Es heel strategisch. Bij de Mors of Mös is meestal voldoende water voor een gracht. Links op de achtergrond het hoogste punt van de Usseler Es. Volgens de overlevering zouden hier soldaten van prins Maurits hebben gelegen. Zij namen in 1597 Enschede in. De hoofdmacht kwam via Gronau en Glanerbrug. Prins Maurits zou zelf waarschijnliojk rechtstreeks naar Oldenzaal zijn gereisd omdat Enschede zich zo snel overgaf.

Cerneago is baas van een deel van het land van Scheven. Zijn bezit ligt grotendeels in Usselo, maar ook in Lonneker en Enschede. (In 1625 verkoopt hij een huis in de stad). Wanneer prins Maurits Enschede op 18 oktober 1597 inneemt, is Cerneago geen soldaat meer in het garnizoen. Waarschijnlijk woont Bernardino dan op de Borg in Usselo. Veel boerenhoeven in de omgeving zijn verwoest en onbewoond. Wilde wolven vormen een plaag voor reizigers.

Wolven
Een grote groep wolven overvalt de heer van de Borg, Cerneago, die met zijn gast, een Franse edelman, het Buursche veld is ingereden, volgens de overlevering. Zij bereiken bijna tegelijkertijd met de wolven de Borg Enschede.

Cerneago springt met zijn paard over het staket of palissande dat zijn huis omgeeft. Maar het paard van de Fransman struikelt. De ruiter lukt het maar net over het staket te klimmen. De wolven verscheuren echter zijn paard.

Bernardino Cerneago vergroot zijn landbezit. In 1598 koopt hij en zijn vrouw een mate of weide in de Usseler Marke.

Boven: Midden over de Usseler Es loopt de 28 kilometer lange Helweg, een oude germaanse verbindingsweg tussen Enschede en Wüllen bij Ahaus. Tussen de Haaksbergerstraat en de snelweg A35 ligt een stukje Helweg ingesloten. Er liggen plannen om er een fiets- en voetgangersbrug te plaatsen over de snelweg. De oude Helweg zou in de voor-christelijke tijd een verbindingsweg zijn tussen germaanse stammen. De Tubanters, waarvan de naam Tuvante of Twente afstamt, leefde in dit gebied.

Links: Een groot deel van de Helweg ligt op het zuidelijke deel van de Usseler Es dat eveneens doodloopt op de snelweg A35.

Bernardino Cerneago doet in 1626 een opbieding voor de jaarlijkse pacht van Boswinkel, de Meyer en Berent toe Morsche, welke goederen zijn vrouw waarschijnlijk evenals het Wennekink en het burchterrein in Usselo als huwelijksgoed heeft ingebracht.

Nijhoff, Harbertinck en Afinck waren (Snuif, blz. 432, Verz. Bijdr. t.d. Geschiedenis van Twente) eveneens zijn eigendom. Hij kocht ook nog de tienden uit het Wissink in Usselo. Hij heeft een zoon Peter Paul die zijn hele leven in Usselo woont.

Rechts: De Mauritsboom op de Usseler Es staat op de landelijke lijst van beschermde bomen. De gemeente Enschede houdt daar rekening mee wanneer het terrein de komende jaren verandert in een kantorenpark. Opvallend is de diepe inkeping in de Usseler Es die vanaf de Mauritsboom of Maurits boampke tot aan de voet van de Usseler Es voert. Mogelijk hebben de soldaten van Maurits dit gegraven als verdedigingswerk.

Boven: De groef loopt van de top tot aan de voet van de Usseler Es.

Boven: Aan de voet van de Usseler Es loopt een weg waar deze auto rijdt.

Links: Vanaf de Mauritsboom, een vlierbos, voert de Boakeweg naar beneden. Omdat je hier beschut en ongezien kunt liggen is dit een geliefde plek voor verliefde stelletjes.

Bronnen: L.A. Stroink Stad en Land van Twente, Bernardino Cerniago of Cerneago, ruiter van kapitein Mario Martinengo in Enschede, Cato Elderink, Dick Taat.

Foto's en tekst: Marcel Tettero